Οι συγκεκριμένες προεδρικές εκλογές σηματοδοτούν το κλείσιμο ενός κύκλου. Ολόκληρη η Ευρώπη παρακολουθεί προσεκτικά τα προεκλογικά κονταροχτυπήματα εξαιτίας των όσων διακυβεύονται για το μέλλον της. Η κατ’ ανάγκη νέα προσωπικότητα που θα αναδειχθεί στο αξίωμα τον Μάιο θα καταφέρει, άραγε, να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη, να αμβλύνει τις εντάσεις μεταξύ των διαφόρων κοινοτήτων και να ανατροφοδοτήσει τον διάλογο με την Ευρωπαϊκή Ένωση;
Μιλάμε, βεβαίως, για την Τουρκία η οποία, εν μέσω βίαιων διαδηλώσεων και συγκρούσεων, εκλέγει στις αρχές Μαΐου, για επτά χρόνια, τον καινούριο πρόεδρό της, ο οποίος θα αναλάβει τα καθήκοντά του στις 16 του μήνα. Κυρίως τιμητικού χαρακτήρα, οι δικαιοδοσίες του τούρκου προέδρου -επί του παρόντος πρόκειται για τον Αχμέτ Νετζέτ Σεζέρ- του δίνουν την εξουσία διορισμού των δικαστών, των πρυτάνεων, του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων, καθώς και της κατάλυσης του Κοινοβουλίου. Δεν εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία, αλλά από τους βουλευτές. Στο Κοινοβούλιο, ωστόσο, κυρίαρχο είναι το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΑΑ, 354 έδρες στις 550), του πρωθυπουργού Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν - ο οποίος, στα 53 του βρίσκεται επικεφαλής της κυβέρνησης πάνω από τέσσερα χρόνια και είναι εξαιρετικά δημοφιλής χάρη στην ευνοϊκή πορεία της οικονομίας. (1) Φυσιολογικά, επομένως, αναμένεται να εκλεγεί ο υποψήφιος του ΚΑΑ, ο συνεργάτης του Ερντογάν, ο υπουργός Εξωτερικών Αμπντουλάχ Γκιουλ.
Πού έγκειται, λοιπόν, το πρόβλημα;
Παρ’ όλο που το ΚΑΑ αυτοπροσδιορίζεται ως συντηρητικό και δημοκρατικό κόμμα, συντασσόμενο με το Λαϊκό Σύνταγμα που εγκαθιδρύθηκε το 1922 από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, θεμελιωτή της σύγχρονης Τουρκίας, οι αντίπαλοί του το θεωρούν πάνω απ’ όλα «ισλαμιστικό» και φοβούνται ότι ένας πρόεδρος προερχόμενος από το πολιτικό ισλάμ θα υπονόμευε το κοσμικό κράτος. Στις 14 Απριλίου, στην Άγκυρα, μία από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις που έχει γνωρίσει η Τουρκία συγκέντρωσε εκατοντάδες χιλιάδες άτομα, για να εκφράσει την αντίθεση στην ενδεχόμενη υποψηφιότητα του πρωθυπουργού. Ο στρατός -η σκιά του οποίου δεν έπαψε να πλανιέται πάνω από την προεκλογική εκστρατεία- αύξησε τις προειδοποιήσεις, και κατηγόρησε το ΚΑΑ ότι έχει κρυφή ισλαμιστική ατζέντα, γεγονός το οποίο διέψευσε ο Ερντογάν.
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για αλλαγή σελίδας. Οι στρατιωτικοί νιώθουν ότι σημαίνει η ώρα του τέλους της κυριαρχίας που ασκούν στη χώρα. Παρ’ όλα αυτά, δεν διστάζουν -ιδιαίτερα μετά την ανάδειξη του στρατηγού Γιασάρ Μπουγιούκανιτ στην ηγεσία του στρατού, τον Αύγουστο του 2006- να ασκούν τον εθνικιστικό εκβιασμό, βασιζόμενοι συχνά στο άρθρο 301 του τουρκικού Ποινικού Κώδικα. (2)
Οι στρατιωτικοί σκλήρυναν τον τόνο τους έναντι των «περιφερειακών απειλών». Αναφέρονται στην Αλ Κάιντα και τα τρομοκρατικά της δίκτυα, στο Ιράν και το πυρηνικό του πρόγραμμα. Όμως, κυρίως, στον «κίνδυνο της απόσχισης». Κατηγορούν τις αρχές του ιρακινού Κουρδιστάν ότι υποθάλπουν περίπου πέντε χιλιάδες μαχητές του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), που έχουν ξεκινήσει πάλι τον αγώνα στις ζώνες των συνόρων με το Ιράκ. Επίσης, αντιτίθενται στην ενσωμάτωση της πόλης Κιρκούκ (Ιράκ), η οποία διαθέτει πλούσια πετρελαϊκά κοιτάσματα, στο ιρακινό Κουρδιστάν, προφασιζόμενοι ότι στη συγκεκριμένη πόλη ζει μειονότητα Τουρκμένων.
Το αντίτιμο της δημοκρατίας
Η σωβινιστική κλιμάκωση ευνόησε την επάνοδο παλαιών δαιμόνων και δεν είναι άσχετη με τον φόνο, τον περασμένο Ιανουάριο, του δημοσιογράφου Χραντ Ντινκ, τουρκο-αρμενικής καταγωγής, ή, ακόμη, τη φυγή στην εξορία του συγγραφέα Ορχάν Παμούκ, που τιμήθηκε προσφάτως με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέπεμψε το ενδεχόμενο ένταξης της Τουρκίας στις ελληνικές καλένδες, είναι εν μέρει υπεύθυνη γι’ αυτή την πολιτική κατάπτωση. Η λαϊκή δεξιά και οι εθνικιστές στρατηγοί που ελέγχουν τη χώρα εδώ και οκτώ δεκαετίες είναι πλέον εξαιρετικά αντιευρωπαϊστές, σαν να διαισθάνονται ότι η ένταξη στην Ευρώπη θα οδηγούσε στην απώλεια των προνομίων τους.
Η προεδρία της δημοκρατίας αποτελεί ένα από τα τελευταία οχυρά τους. Είναι καιρός να αποδεχθούν τη διαδοχή - πρόκειται για το αντίτιμο του πραγματικού εκδημοκρατισμού της Τουρκίας.
«Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»