Το παράκτιο Μακάο είναι η πρόσοψη, με ντεκόρ ουρανοξύστες και διαφημιστικές πινακίδες - πρόκειται για κακό παράδειγμα εκμοντερνισμού, στην κινεζική του εκδοχή. Όμως το χειρότερο ελάττωμα του λούνα παρκ των τροπικών είναι ότι αποκρύπτει την άλλη όψη του νησιού: το εκθαμβωτικό στολίδι του παλαιού Μακάο, που υπήρξε συνάμα μυστηριώδες, ανυπότακτο και γενναιόδωρο. Για το χρονικό αυτής της μοναδικής πόλης έχει χυθεί λιγότερο μελάνι απ’ όσο για το Χονγκ Κονγκ. (1) Ωστόσο, η ανοδική πορεία της πρώην πορτογαλικής αποικίας, η οποία μετατράπηκε επίσης σε Ειδική Διοικητική Περιοχή (ΕΔΠ) της Κίνας, τον Δεκέμβριο του 1999, είναι συγκρίσιμη με εκείνη του Χονγκ Κονγκ: ίδιος δυναμισμός, ίδια ανάπτυξη, ίδιο καθεστώς, θεμελιωμένο στο δόγμα «μία χώρα, δύο συστήματα».
Ο τζόγος φέρνει χρήμα
Το Μακάο απολαμβάνει φορολογική και τελωνειακή ανεξαρτησία, ενώ διατήρησε το νόμισμά του, το πάτακα, η αξία του οποίου υπολογίζεται βάσει της ισοτιμίας με το δολάριο του Χονγκ Κονγκ. Οι αποφάσεις για την άμυνα και την εξωτερική πολιτική του λαμβάνονται από την Κίνα. Θεωρητικά, το Πεκίνο έχει παραχωρήσει διοικητική αυτονομία στη συγκεκριμένη περιοχή. Στην πράξη, όμως, οι πιέσεις του είναι συχνά αισθητές και δεν ασκούνται με διακριτικότητα.
Ύστερα από την εκχώρησή του στην Κίνα, το Μακάο, «κολαστήριο του τζόγου», όπου δρούσαν ανεξέλεγκτα χαρτοπαίκτες και ενεχυροδανειστές, δεν έκρυβε πια τη φιλοδοξία του να μετατραπεί σε παγκόσμια πρωτεύουσα της εν λόγω επικερδούς δραστηριότητας. Πράγματι, κέρδισε το στοίχημα: Πέρυσι, το Μακάο ανακοίνωσε έσοδα ύψους 7,2 δισεκατομμυρίων αμερικανικών δολαρίων (5,3 δισ. ευρώ), έναντι 6,6 δισ. δολαρίων (4,8 δισ. ευρώ) του αντιζήλου του, του Λας Βέγκας. Το τελευταίο, επισήμως, του παραχώρησε την πρώτη θέση, τον Απρίλιο του 2007. Σύμφωνα με τα δημοσιονομικά στοιχεία της πόλης, οι φόροι επί του κύκλου εργασιών του συνόλου των καζίνο αποτελούν, πλέον, το 73,9% του κυβερνητικού προϋπολογισμού. (2)
Από το 2002 κι έπειτα, η εδαφική επικράτεια των 28,2 τετραγωνικών χιλιομέτρων προπονήθηκε εντατικά για τον «άθλο». Θα ήταν, όμως, ανέφικτος εάν η Κίνα δεν λάμβανε δυο μέτρα αποφασιστικής σημασίας. Το πιο σημαντικό ήταν η άρση, τον Οκτώβριο του 2003, των περιορισμών για τα ατομικά ταξίδια, που μέχρι τότε απομόνωναν τους Κινέζους στις πόλεις κατοικίας τους. Την προηγούμενη χρονιά, στα καζίνα του Μακάο συνέρρευσαν 12.000.000 Κινέζοι, στους οποίους και οφείλεται η εκπληκτική αύξηση των εσόδων.
Πριν από το συγκεκριμένο μέτρο, είχε ληφθεί μια άλλη, εξαιρετικά σημαντική απόφαση: η κατάργηση, το 2001, του μονοπωλίου της εκμετάλλευσης των καζίνων που η πορτογαλική κυβέρνηση είχε παραχωρήσει στον δισεκατομμυριούχο Στάνλεϊ Χο, 40 χρόνια νωρίτερα. Το γεγονός προκάλεσε συνωστισμό υποψηφίων για τις άδειες εκμετάλλευσης των χαρτοπαικτικών λεσχών, προσελκύοντας μεγάλα ονόματα του Λας Βέγκας, όπως το Wynn, το Sands και το MGM Mirage. Μετά την εγκαινίαση του συγκροτήματος Sands, το 2004, οι επενδύσεις πολλαπλασιάστηκαν, ενώ υλοποιήθηκαν αναρίθμητα αντίστοιχα σχέδια. Τελευταίο και το Wynn. Συγκρότημα τεραστίων διαστάσεων που άνοιξε τον Σεπτέμβριο του 2006, περιλαμβάνοντας καζίνο 200 τραπεζιών, ξενοδοχείο 600 δωματίων, εστιατόρια... Το κόστος του; 1,2 δισ. δολάρια.
Όπως... Αμερική
Είναι εμφανές, ωστόσο, πως οι φιλοδοξίες του Μακάο πηγαίνουν πιο μακριά και η επιθυμία για επέκταση οδηγεί σε σχέδια αξιοποίησης της θάλασσας της Κίνας: το καλύτερο παράδειγμα είναι το μεγαλεπήβολο σχέδιο του Κοτάι, όνομα που προκύπτει από τα αρχικά των νησιών Κολοάν και Τάιπα, τα οποία βρίσκονται απέναντι από τη στενή λωρίδα ξηράς, στις εκβολές του ποταμού Περλ.Στον θαλάσσιο χώρο δημιουργήθηκε τεχνητή πλατφόρμα 4,7 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Εκεί ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία, ενώ χτίστηκε ακόμη και στάδιο.
Στον ίδιο χώρο, ο δισεκατομμυριούχος Σέλντον Αντελσον οικοδόμησε ένα αντίγραφο γιγαντιαίων διαστάσεων του περίφημου «Venetian de Las Vegas» - πρόκειται για παραληρηματικό συνονθύλευμα στοιχείων της βενετσιάνικης αρχιτεκτονικής, με κανάλια, γόνδολες και το δικό του Παλάτι των Δόγηδων. Το «Venetian Cotai Resort Casino» θα είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο, με 750 τραπέζια παιχνιδιού. Ένα ξενοδοχείο με 3.000 σουίτες συμπληρώνει το σύνολο, το κόστος του οποίου εκτιμάται στα 2,3 εκατομμύρια δολάρια. (3)
Ο ερχομός των αμερικανών γιγάντων μείωσε τον αντίκτυπο που είχαν οι παράνομες λοταρίες και οι κρυφές χαρτοπαικτικές λέσχες, εξασφαλίζοντας στην κυβέρνηση καλύτερο έλεγχο του πεδίου. Το πρότυπο των καζίνων του Λας Βέγκας, που καθιερώθηκαν ως έδρα πολιτισμένων, οικογενειακών δραστηριοτήτων αναψυχής, ταιριάζει τέλεια με τις νέες βλέψεις του Μακάο.
Οι αρχές δεν απευθύνονται πια μόνο στους παθολογικούς τζογαδόρους, αλλά και στην περιστασιακή πελατεία, που θέλει να ποντάρει μερικές μάρκες μετά τα πρωινά ψώνια και πριν από το βραδινό σόου των τραβεστί. Η εκπληκτική ανάπτυξη του Μακάο έχει ήδη προκαλέσει ανησυχία, κυρίως ως προς την ικανότητα προσαρμογής του στην απότομη αλλαγή. Όντως, κανείς δεν θα μπορούσε να προβλέψει τι έμελλε να συμβεί, ενώ το κλίμα ευφορίας μέθυσε τους πάντες. Τα προβλήματα, όμως, συσσωρεύονται, καθώς η κυβέρνηση καθυστερεί να αναλάβει δράση.
Η πρωταρχική δυσκολία έγκειται στην έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Το Μακάο, όπου ζουν 465.000 άνθρωποι, χρειάζεται 200.000 εργάτες επιπλέον για τα καινούρια καζίνα. Δεδομένου ότι η εισαγωγή ανθρώπινου δυναμικού από την κινεζική ηπειρωτική χώρα απαγορεύεται, υπάρχει κίνδυνος παράλυσης της πόλης. Εκτός εάν υιοθετηθεί το σύστημα που ο Ερίκ Σοτεντέ ερευνητής του Ινστιτούτου Ricci και αρχισυντάκτης του περιοδικού «Chinese Cross Currents» που εκδίδεται στο Μακάο, ονομάζει «αντιστρέψιμη ροή μετανάστευσης», δηλαδή: «εισροή ανθρώπινου δυναμικού από την άλλη πλευρά των συνόρων, στο οποίο δεν θα έχει δικαίωμα παραμονής παρά μόνον όσο διαρκεί η περίοδος εργασίας, όπως συνέβη στο Μακάο του 16ου και του 17ου αιώνα».
Το ψαροχώρι που έγινε Παρίσι
Το Πεκίνο, ωστόσο, δεν επιθυμεί η Ειδική αυτή περιοχή να γίνει πόλος έλξης για τα εκατομμύρια μεταναστών που προέρχονται από τις ανατολικές επαρχίες της Κίνας, αναζητώντας εργασία στον Νότο. Σε αυτή την περίπτωση, οι εργάτες δεν θα υπέκειντο, πλέον, στους κινεζικούς νόμους αλλά σε εκείνους του Μακάο, εφόσον η κεντρική κυβέρνηση δεσμεύτηκε να διατηρήσει το νομοθετικό σύστημα της πρώην πορτογαλικής αποικίας για διάστημα 50 ετών.
Άλλη πρόκληση για την κυβέρνηση του Μακάο αποτελεί η κερδοσκοπία του οικοδομικού κλάδου, ο οποίος μετέτρεψε το πρώην φιλήσυχο ψαροχώρι σε πολύβουη πόλη. Η οικοδομική κερδοσκοπία εκτόπισε μερίδα του πληθυσμού, που εγκατέλειψε τις παλαιές κατοικίες λαμβάνοντας στοιχειώδη αποζημίωση. Για τους κατοίκους του Μακάο, οι οποίοι είναι συνηθισμένοι, εδώ και γενιές, να ζουν δίπλα στη θάλασσα, το γεγονός ισοδυναμεί με ξεριζωμό. Ορισμένες οικογένειες υποχρεώθηκαν να αγοράσουν νέα κατοικία σε τιμές που τριπλασιάστηκαν μέσα σε τέσσερα χρόνια.
Η κυβέρνηση προσπαθεί να επιλύσει το πρόβλημα μέσω της ανέγερσης επιδοτούμενων συγκροτημάτων κατοικιών. Τα τελευταία, όμως, χτίζονται ολοένα και πιο μακριά, σε αποστάσεις 15 έως και 30 χιλιομέτρων, όπως συμβαίνει με τις κατοικίες με χαμηλό ενοίκιο της Τάιπα. Όπως εξηγεί ο κοινωνιολόγος Εμίλ Τραν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μακάο: «Οι συνέπειες της δραματικής αύξησης των καζίνων είναι δίκοπο μαχαίρι για τον πληθυσμό. Από καθαρά οικονομική άποψη, είναι προφανές ότι ο ερχομός των αμερικανικών χαρτοπαικτικών λεσχών αυξάνει τα έσοδα της πόλης. Είναι επίσης προφανές ότι οι κάτοικοι έχουν, πλέον, περισσότερες πιθανότητες να βρουν δουλειά, συγκριτικά με πέντε χρόνια πριν. Το Μακάο προσφέρει καλύτερη ποιότητα ζωής. Οι δημόσιες παροχές διευρύνθηκαν: η εκπαίδευση, ακόμη και η ανώτατη, είναι δωρεάν, όπως και οι υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, που θεωρούνται από τις καλύτερες της Ασίας».
Ο νυχτερινός επιχειρηματικός κόσμος της πρώην αποικίας ήταν, ανέκαθεν, ύποπτος: μαφιόζικα δίκτυα, πορνεία, παραοικονομία. Η άφιξη των αμερικανών μεγιστάνων του τζόγου δεν άλλαξε και πολλά πράγματα. «Η παραοικονομία παραμένει εξαιρετικά σημαντική», διαβεβαιώνει ο Τραν. «Υπάρχουν, όμως, κι άλλα προβλήματα: η διακίνηση ναρκωτικών, η εισαγωγή λαθρομεταναστών, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και νεαρές γυναίκες από την Κίνα, προερχόμενες από καθυστερημένες επαρχίες με υψηλό δείκτη ανεργίας και οι οποίες οδηγούνται στην πορνεία.
Υπό αυτό το πρίσμα, το γεγονός ότι το έτος 2007 ανακηρύχθηκε «Έτος πολιτιστικής κληρονομιάς» επέτρεψε να δοθεί έμφαση στον πολιτισμό, ούτως ώστε να αποδειχθεί ότι το Μακάο διαθέτει και άλλα πλούτη, πέρα από τα καζίνα και τους αστραφτερούς, ολοκαίνουριους ουρανοξύστες του.
«Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»
