Ένα ακόμα ψέμα: Τον Ιούνιο του 2007, ο Γκρέγκορι Χαρτλ, εκπρόσωπος του Τομέα αειφόρου ανάπτυξης και περιβαλλοντικής υγείας της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ), ισχυρίστηκε ότι είχαν δημοσιευτεί τα πρακτικά της διεθνούς διάσκεψης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την καταστροφή του Τσερνόμπιλ που πραγματοποιήθηκε από τις 20 ώς τις 23 Νοεμβρίου του 1995 στη Γενεύη. Όμως, ποτέ δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Ούτε και δόθηκαν στη δημοσιότητα τα πρακτικά της διάσκεψης που έγινε στο Κίεβο το 2001.
Όταν λίγο καιρό αργότερα η ΠΟΥ ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους, επανέλαβε το ίδιο ψέμα, παρέχοντας ως απόδειξη τις περιλήψεις των παρεμβάσεων στη διάσκεψη του Κιέβου και μια πολύ περιορισμένη επιλογή δώδεκα άρθρων, από τα εκατοντάδες που προτάθηκαν στη διάσκεψη της Γενεύης. Όμως, από τις 26 Απριλίου του 2007 (την 27η επέτειο της καταστροφής), οι υπάλληλοι του οργανισμού του ΟΗΕ που εδρεύει στη Γενεύη δεν μπορούν να μπουν στα γραφεία τους χωρίς να διασταυρωθούν με διαδηλωτές και με ένα πανό στο οποίο αναφέρεται ότι στη ζώνη που περιβάλλει το Τσερνόμπιλ ένα εκατομμύριο παιδιά είναι άρρωστα ή έχουν δεχτεί μεγάλες ποσότητες ακτινοβολίας. (1)
Οι πικετοφορίες οργανώνονται από την Οργάνωση για μια ανεξάρτητη ΠΟΥ, η οποία κατηγορεί τον οργανισμό για συνενοχή στην απόκρυψη των συνεπειών της καταστροφής και για εγκατάλειψη θύματος. Υποστηρίζει μάλιστα ότι η ΠΟΥ οφείλει να τερματίσει τη συμφωνία που τη συνδέει από το 1959 με τον Διεθνή Οργανισμό για την Ατομική Ενέργεια (ΙΑΕΑ), η οποία της απαγορεύει να «προχωρήσει σε ένα πρόγραμμα ή σε μια δραστηριότητα» στον τομέα των πυρηνικών χωρίς προηγουμένως να συμβουλευτεί τον ΙΑΕΑ, (2) «έτσι ώστε να ρυθμιστεί το ζήτημα με κοινή συμφωνία» (εδάφιο 2 του άρθρου 1).
Η ανεξαρτησία θα μπορούσε να επιτρέψει στην ΠΟΥ να προβεί σε μια σοβαρή κι επιστημονική αξιολόγηση και, συνεπώς, να προσφέρει την ενδεδειγμένη βοήθεια στους πληθυσμούς που έχουν μολυνθεί από τη ραδιενέργεια. Αυτή τη στιγμή ετοιμάζεται ένα ψήφισμα που προορίζεται να υποβληθεί στην Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας, η οποία αποτελεί το όργανο λήψης των αποφάσεων της ΠΟΥ και η οποία θα συνεδριάσει τον Μάιο του 2008. (3) Παράλληλα, δόθηκε στη δημοσιότητα η «Διεθνής έκκληση των επαγγελματιών της υγείας». (4)
Τα λόμπι των πυρηνικών
Σύμφωνα με το καταστατικό του, ο ΙΑΕΑ -οργανισμός του ΟΗΕ που είναι ανεξάρτητος από το Συμβούλιο Ασφαλείας- έχει ως αποστολή «την επιτάχυνση και τη διεύρυνση της συμβολής της ατομικής ενέργειας στην ειρήνη, στην υγεία και στην ευημερία σε ολόκληρο τον κόσμο». Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα λόμπι -με στρατιωτικό ενδιαφέρον- το οποίο δεν έπρεπε να επεμβαίνει στις επιλογές που καθορίζουν τις πολιτικές στους τομείς της υγείας και της έρευνας. Ωστόσο, ο οργανισμός έχει προβάλει βέτο στις διασκέψεις που σκόπευε να πραγματοποιήσει η ΠΟΥ για τις επιπτώσεις της ραδιενέργειας στην υγεία. Από την άλλη πλευρά, η ΠΟΥ προσέφερε τη νομιμοποίησή της στις γελοίες στατιστικές του ΙΑΕΑ σχετικά με τη θνησιμότητα και τις ασθένειες που προκάλεσε το ατύχημα του Τσερνόμπιλ: μονάχα 56 νεκροί και 4.000 καρκίνοι του θυρεοειδούς. (5) Όμως, η άρνηση να αναγνωριστούν οι ασθένειες που προκλήθηκαν συνεπάγεται και την άρνηση παροχής περίθαλψης στους ασθενείς.
Εννέα εκατομμύρια άτομα ζουν σε ζώνες όπου παρατηρείται ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο ραδιενέργειας. Εδώ και είκοσι ένα χρόνια, η μοναδική τους επιλογή είναι η κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων, η οποία έχει καταστροφικές συνέπειες. (6) Όμως, για όσους προωθούν την πυρηνική ενέργεια, οποιαδήποτε έρευνα ενδέχεται να αναδείξει τις βλαβερές συνέπειες της ιονίζουσας ακτινοβολίας, μπορεί να δημιουργήσει σοβαρούς κινδύνους για τον συγκεκριμένο κλάδο της οικονομίας και, συνεπώς, πρέπει να απαγορευθεί πάση θυσία.
Έτσι, οι έρευνες για το ενδεχόμενο να προκαλούνται αλλοιώσεις στο ανθρώπινο γονιδίωμα (μια από τις σοβαρότερες συνέπειες που προκαλεί αυτή η μόλυνση) δεν συγκαταλέγονταν στη διεθνή έρευνα που ζητήθηκε το 1991 από τα υπουργεία Υγείας της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αντίθετα, θεωρήθηκε ότι είχε προτεραιότητα η έρευνα για την... τερηδόνα. Και, παρά το γεγονός ότι οι παραπάνω χώρες ζήτησαν από την ΠΟΥ να πραγματοποιηθούν έρευνες πάνω σε αυτό το αντικείμενο, ο σχεδιασμός του ερευνητικού προγράμματος πραγματοποιήθηκε από τον ΙΑΕΑ.
Σύμφωνα με διάφορες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από ανεξάρτητους θεσμούς κι επιστήμονες, (7) η σύγκρουση συμφερόντων υπήρξε ήδη μοιραία για εκατοντάδες χιλιάδες άτομα. Όμως, τα μεγαλύτερα προβλήματα θα εκδηλωθούν στο μέλλον, εξαιτίας του μεγάλου χρονικού διαστήματος που διαρκεί η λανθάνουσα κατάσταση των ασθενειών, εξαιτίας της συγκέντρωσης ραδιονουκλεϊδίων στα εσωτερικά όργανα του οργανισμού λόγω της κατανάλωσης τροφής που παράγεται σε μολυσμένο έδαφος.
Εκατοντάδες επιδημιολογικών μελετών που πραγματοποιήθηκαν στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσική Ομοσπονδία επέτρεψαν να διαπιστωθεί η σημαντική αύξηση όλων των τύπων καρκίνου (οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για χιλιάδες θανάτους), η αύξηση της παιδικής και της βρεφικής θνησιμότητας, των αποβολών, των δυσπλασιών και των γενετικών ανωμαλιών, των διαταραχών. (8)
Ποιος θα τις πιστέψει όμως; Αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι ο Μόρις Ρόσεν, διευθυντής πυρηνικής ασφάλειας του ΙΑΕΑ, προέβη στην παρακάτω δήλωση, τέσσερις μήνες μετά την καταστροφή: «Ακόμα κι αν κάθε χρόνο συνέβαινε ένα ατύχημα αυτού του τύπου, θα θεωρούσα την πυρηνική ενέργεια ενδιαφέρουσα μορφή ενέργειας». (9) Αντίθετα, η ενημέρωση του κοινού για τις πραγματικές συνέπειές της θα μπορούσε να επιφέρει τεράστιες αλλαγές στο διάλογο για τη χρήση της πυρηνικής ενέργεια. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, η ΠΟΥ φοβάται τα παιδιά του Τσερνόμπιλ.
Τα μεγάλα συμφέροντα
Για δεκαετίες, τα λόμπι του καπνού, της βιομηχανίας τροφίμων και της πετροχημικής βιομηχανίας εμπόδιζαν την υιοθέτηση περιβαλλοντικών μέτρων και μέτρων για τη δημόσια υγεία τα οποία θα ζημίωναν τα συμφέροντά τους. Ωστόσο, αποδεικνύεται ότι το πυρηνικό λόμπι είναι ασύγκριτα ισχυρότερο: περιλαμβάνει τις κυβερνήσεις των πυρηνικών κρατών -ιδίως των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας- καθώς και ισχυρούς διακυβερνητικούς οργανισμούς.
Η παραπληροφόρηση στην οποία επιδίδονται οι στρατιωτικοβιομηχανικές ομάδες πίεσης είναι γιγάντια και καθίσταται ακόμα πιο επικίνδυνη από το γεγονός ότι εμφανίζεται ενδεδυμένη με τη νομιμοποίηση από κρατικούς οργανισμούς. Ακόμα χειρότερα, η διαφθορά της επιστήμης αγγίζει ακόμα και τους ακαδημαϊκούς θεσμούς με το μεγαλύτερο κύρος. Όπως αναφέρεται στο κύριο άρθρο της βρετανικής ιατρικής επιθεώρησης «The Lancet», «έχουν μετατραπεί σε πλήρες business, επιδιώκοντας να διαθέσουν τις ανακαλύψεις τους στην αγορά για δικό τους λογαριασμό, αντί να έχουν ως στόχο τη διαφύλαξη του καθεστώτος των ανεξάρτητων ερευνητών». (10) Υπερβολικά συχνά, οι γνωμοδοτήσεις τους στην πραγματικότητα προέρχονται ή χρηματοδοτούνται από το πυρηνικό λόμπι.
Η επιστήμη αυτού του είδους, η οποία βρίσκεται στην υπηρεσία των συμφερόντων των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, με την άρνηση των προβλημάτων, την απόκρυψή τους και τα ψεύδη που διαδίδει, μας έχει οδηγήσει στην υπερθέρμανση του πλανήτη και στο χείλος του γκρεμού.
Έπειτα από όλα αυτά, πώς θα μπορούσαμε να της έχουμε εμπιστοσύνη στο ζήτημα των πυρηνικών; Ενώ οι εκπομπές αερίων που ευθύνονται για την αλλαγή του κλίματος μπορούν (θεωρητικά τουλάχιστον) να ελεγχθούν, είναι απολύτως αδύνατον να συμβεί κάτι τέτοιο στην περίπτωση της πυρηνικής τεχνολογίας και των αποβλήτων που παράγει. Ακόμα κι αν οι δραστηριότητες του κλάδου των πυρηνικών έπαυαν αύριο, η ζωή στη Γη θα επηρεαζόταν για χιλιετίες.
Επιστημονική απόκρυψη
Η «επιστήμη», η οποία υπήρξε η πηγή των πληροφοριών που διαθέτουμε, για τα πυρηνικά γενικότερα και για την καταστροφή του Τσερνόμπιλ ειδικότερα, είναι ταυτόχρονα «δικαστής και διάδικος» για οτιδήποτε αφορά τις υγειονομικές συνέπειες που προκαλούν οι ίδιες της οι δραστηριότητες. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το σύνολο των πυρηνικών θεσμών -κυβερνητικών, στρατιωτικών, βιομηχανικών, επιστημονικών, ερευνητικών, ρυθμιστικών ή διακυβερνητικών όπως η Euratom και οι υπηρεσίες του ΟΗΕ- θυμίζει μια «αιμομικτική οικογένεια, κλεισμένη στον εαυτό της». (11)
Όπως καταγγέλλουν ο εμπειρογνώμονας Κρις Μπάσμπι και ο δημοσιογράφος Βλαντιμίρ Τσέρτκοφ, αλλά και το Διαρκές Δικαστήριο των Λαών, οι παρεκτροπές της ψευδοεπιστήμης και των μεθόδων της κυμαίνονται από το κατάφωρο και το προκλητικό ως το επιδέξια συγκαλυμμένο και το ανέντιμο. (12)
Η πρώτη κατηγορία παραπτωμάτων που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας αφορούσε στην πλαστογράφηση και την απόκρυψη δεδομένων, στην απουσία μετρήσεων της ραδιενέργειας και ανίχνευσης του καρκίνου. Ακολούθησαν επιθέσεις ενάντια στους ανεξάρτητους ερευνητές και τους θεσμούς για τους οποίους αυτοί εργάζονταν, έγινε λογοκρισία των ερευνών που αποδείκνυαν την ύπαρξη ολέθριων συνεπειών και δυσφήμιση χιλιάδων μελετών που προέρχονταν από τις τρεις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την καταστροφή και οι οποίες δεν είχαν καν μεταφραστεί. Αποκλείστηκαν επίσης από την ημερήσια διάταξη ολόκληρων επιστημονικών τομέων (για παράδειγμα της μελέτης των επιπτώσεων της εσωτερικής, χρόνιας ακτινοβολίας χαμηλών δόσεων ραδιενέργειας, στην οποία είναι εκτεθειμένος σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός που ζει στην περιοχή του Τσερνόμπιλ).
Μια δεύτερη σειρά παραπτωμάτων αφορά τα τεχνάσματα στους υπολογισμούς : οι «ειδικοί» στην παραπληροφόρηση υπολογίζουν τον μέσο όρο της έκθεσης στις ακτινοβολίες στο σύνολο του πληθυσμού, παραγνωρίζοντας τις σημαντικές διαφορές που παρατηρούνται ανάμεσα στα σημεία κάθε χώρας. Τερματίζουν τις μελέτες τους μετά την πάροδο της δεκαετίας, αποφεύγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο να λάβουν υπόψη τη θνησιμότητα και τη νοσηρότητα που εκδηλώνονται σε μακροπρόθεσμο επίπεδο και θεωρούν ότι τα πέντε χρόνια επιβίωσης αποτελούν θεραπεία.
Η μοναδική ασθένεια που λαμβάνουν υπόψη στις έρευνές τους είναι ο καρκίνος. Καταμετρούν μονάχα τους επιζώντες. Ενδιαφέρονται μονάχα για τις τρεις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από το ατύχημα. Φτάνουν μάλιστα στο σημείο να διαπιστώνουν την μείωση των κρουσμάτων παιδικού καρκίνου όταν, στην πραγματικότητα, τα παιδιά που έχουν γίνει ενήλικες και καρκινοπαθείς δεν περιλαμβάνονται πλέον στη βάση δεδομένων...
Σύμφωνα με το αμερικανικό Εθνικό Καρκινολογικό Ινστιτούτο, στις ΗΠΑ, μεταξύ 1950 και 1995, ο ετήσιος αριθμός των νέων κρουσμάτων καρκίνου όλων των τύπων (επιπολασμός) αυξήθηκε κατά 55%. Παρόμοια τάση παρατηρείται στην Ευρώπη αλλά και τις υπόλοιπες βιομηχανικές χώρες. Οι καρκίνοι που δεν συνδέονται με το κάπνισμα συμβάλλουν κατά 75% περίπου σε αυτήν την αύξηση και δεν θα ήταν δυνατόν να εξηγηθούν με το επιχείρημα της βελτίωσης των μεθόδων ανίχνευσής τους ή με τη γήρανση του πληθυσμού. (13)
Η αύξηση ακολουθεί την εξέλιξη του ΑΕΠ και της εκβιομηχάνισης, ωστόσο, αγνοείται η πλέον προφανής αιτία: η χημική και η ραδιενεργή ρύπανση του περιβάλλοντος. Με εξαιρετικά διεστραμμένο τρόπο, οι ίδιοι ειδικοί προτιμούν να κατηγορούν τα θύματα για τις κακές συνήθειες του τρόπου ζωής τους. Η επιδημία των καρκίνων προσβάλλει εδώ και αρκετό καιρό τα προνομιούχα και μορφωμένα στρώματα της κοινωνίας, τα οποία ζητούν σοβαρές επιστημονικές εξηγήσεις και μια πραγματική πρόληψη η οποία να αντιμετωπίζει με ριζικό τρόπο τις κύριες αιτίες του προβλήματος -τη χημική και τη ραδιενεργό ρύπανση- και να μην περιορίζεται στη δευτερεύουσα πρόληψη όπως είναι για παράδειγμα στην ανίχνευση των ασθενειών.
Ορισμένες οργανώσεις ασθενών καλούν στο μποϊκοτάρισμα των ισχυρών φιλανθρωπικών αντικαρκινικών οργανώσεων οι οποίες έχουν αναπτύξει πλέον στενές σχέσεις με τη βιομηχανία του φαρμάκου και του ιατρικού εξοπλισμού. Τα θύματα μάλιστα του καρκίνου προσπαθούν να οδηγήσουν ενώπιον της δικαιοσύνης τους υπεύθυνους για την απόκρυψη των πραγματικών κινδύνων των πυρηνικών. (14)
Η παρεκτροπή των επιστημόνων και η στενή σχέση που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στη βιομηχανία και τους ακαδημαϊκούς θεσμούς θα έπρεπε να βρίσκονται στο επίκεντρο των ανησυχιών της ΠΟΥ. Τη στιγμή της εκλογής της στο αξίωμα της γενικής διευθύντριας, η Μάργκαρετ Τσαν διαβεβαίωνε ότι ένα από τα χαρακτηριστικά της οργάνωσης ήταν η επιρροή της στα ζητήματα της δημόσιας υγείας. Έκανε μάλιστα την εξής δήλωση: «Διαθέτουμε την απόλυτη εξουσία στον καθορισμό των πρωτοβουλιών μας». Βέβαια, στο ζήτημα των σχέσεων ανάμεσα στη ραδιενέργεια και την υγεία, η ΠΟΥ θα έπρεπε να αναγνωρίσει ότι η απόλυτη εξουσία ανήκει στον ΙΑΕΑ, παρά το γεγονός ότι ο τελευταίος δεν διαθέτει την παραμικρή αρμοδιότητα για ζητήματα δημόσιας υγείας.
Μπορούμε άραγε να στηριζόμαστε στα κράτη-μέλη της ΠΟΥ για να αναλάβουν δράση;
Όπως παρατηρούσε το «Lancet» στο προαναφερθέν άρθρο του, «οι κυβερνήσεις, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, απέτυχαν επανειλημμένα στο καθήκον τους να τοποθετήσουν τα συμφέροντα του πληθυσμού τους πάνω από τα κέρδη». (15) Πρέπει να επιχειρηθεί μια σοβαρή κι ανεξάρτητη έρευνα για τις υγειονομικές συνέπειες των πυρηνικών δραστηριοτήτων -τόσο για στρατιωτικούς σκοπούς όσο και για ειρηνική χρήση- και τα αποτελέσματά της να δοθούν στη δημοσιότητα.
«Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»
