Δεν υπάρχει τίποτα πιο κοινότοπο από ένα αυτοκόλλητο που να εξαίρει τα χαρίσματα κάποιου υποψήφιου λίγες εβδομάδες πριν από τις προεδρικές εκλογές. Εκτός αν το συγκεκριμένο αυτοκόλλητο βρίσκεται τοποθετημένο στο παρμπρίζ μιας πολυτελούς λιμουζίνας που είναι παρκαρισμένη στο κομψό προαύλιο του Club Centenario, του πιο «επίλεκτου» πριβέ κλαμπ της Παραγουάης. Εκεί όπου η εγγραφή νέων μελών -που όλα τους προέρχονται από τη μεγαλοαστική τάξη, τον επιχειρηματικό χώρο και τους διπλωματικούς κύκλους- πρέπει να επικυρωθεί από τον σύλλογο των ιδρυτών προτού υποβληθεί σε μυστική ψηφοφορία.
Και όμως, το αυτοκόλλητο δεν αναφέρεται σε κάποιον από τους υποψήφιους που θα φανταζόμασταν ότι έχουν πέραση σε αυτό το χώρο.
Το πιο παράξενο, μάλιστα, είναι ότι ο οδηγός της λιμουζίνας έχει τις ίδιες πολιτικές πεποιθήσεις με τους ιδιοκτήτες των άλλων δύο -όχι λιγότερο πολυτελών- οχημάτων, οι οποίοι εκφράζουν τις εκλογικές τους προτιμήσεις: Εδώ, φαίνεται πως έχουν ήδη εκλέξει τον Φερνάντο Λούγο, τον «επίσκοπο των φτωχών», σύμφωνα με τον οποίο, «στην Παραγουάη υπάρχουν πάρα πολλές διαφορές ανάμεσα στη μικρή ομάδα των πεντακοσίων οικογενειών που απολαμβάνουν ένα βιοτικό επίπεδο αντάξιο του πρώτου κόσμου και τη μεγάλη πλειοψηφία που ζει σε μια φτώχεια η οποία αγγίζει τα όρια της εξαθλίωσης». (1)
Ο πρώην επίσκοπος Λούγο -που υποχρεώθηκε από το σύνταγμα της Παραγουάης να εγκαταλείψει το ιερατικό αξίωμα ώστε να κατεβεί υποψήφιος στις εκλογές- είναι κυρίως γνωστός για τη συμπαράστασή του προς τους ακτήμονες και για την ιδεολογική του εγγύτητα με τη θεολογία της απελευθέρωσης. (2) Εκ των πραγμάτων, τίποτα δεν τον προόριζε για υποψήφιο των προεδρικών εκλογών. Πόσω μάλλον, για αγαπημένο υποψήφιο ορισμένων μελών του Club Centenario.
Υποτίθεται ότι η παρουσία του έπρεπε «να σπείρει τον τρόμο στην άρχουσα τάξη». (3) Όμως έγινε το «θαύμα», και ίσως μάλιστα να διευκολύνθηκε από την επιτακτική ανάγκη να μπει τέλος στο διεφθαρμένο και πελατειακό καθεστώς του κόμματος Κολοράδο (4) που βρισκόταν στην εξουσία για περισσότερο από 61 χρόνια -στα οποία συμπεριλαμβάνεται και η 35ετής δικτατορία του Αλφρέδο Στρέσνερ.
Στις 20 Απριλίου του 2008, λοιπόν, ανέβηκε στην εξουσία ένας πρώην επίσκοπος με την υπόσχεση να «αναστήσει την κοινωνία της Παραγουάης» χάρη στην ψήφο της μεγάλης πλειοψηφίας των Παραγουανών, και όχι μόνο των φτωχών. Κυρίως των αστών της χώρας.
Ο άλλος μαρξισμός
Ο διαφημιστής Πασκουάλ Ρουμπιάνι είναι ο απερχόμενος πρόεδρος της Ένωσης Χριστιανών Επιχειρηματιών της Παραγουάης -ένας τίτλος που, όπως μαντεύουμε, του προσδίδει μια κάποια υπερηφάνεια. Σύμφωνα με το καταστατικό της, η ένωση, η οποία συγκεντρώνει περισσότερους από διακόσιους διευθυντές επιχειρήσεων, υποστηρίζει την ιδέα ότι η ανάπτυξη της χώρας περνά μέσα από τον ιδιωτικό τομέα. Μια άποψη την οποία ο ίδιος ο Ρουμπιάνι διατυπώνει ξεκάθαρα με τον δικό του τρόπο: «Πρέπει να αλλάξουμε την παλιά μαρξιστική αντίληψη για τον "εκμεταλλευτή" επιχειρηματία». Το γραφείο του, που βρίσκεται σε μια σικ συνοικία της πρωτεύουσας, έχει κλιματισμό. Πολύ δυνατόν μάλιστα. Παρ’ όλο που η εξωτερική θερμοκρασία είναι στους 40 βαθμούς, ο Ρουμπιάνι δεν χρειάστηκε να βγάλει το σακάκι του. Αυτός ο επιχειρηματίας ανήκει στο 10% των Παραγουανών για τους οποίους, με αντικειμενικά κριτήρια, όλα πηγαίνουν καλά.
Η συγκεκριμένη ομάδα καρπώνεται το 60% του εθνικού πλούτου και το συνολικό της εισόδημα αυξήθηκε κατά 20% μέσα σε δέκα χρόνια, ενώ το εισόδημα του 10% των πιο φτωχών υπολογίζεται στο 1% του πλούτου της χώρας. Εντούτοις, αν δώσουμε βάση στα λεγόμενα του κυρίου Ρουμπιάνι («δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο έτσι») όλα πάνε στραβά. Και στις 20 Απριλίου του 2008 ψήφισε κι αυτός «Λούγο» χωρίς κανέναν δισταγμό.
Αυτό που ενοχλεί τον Ρουμπιάνι δεν είναι η φτώχεια που αγγίζει περισσότερο από το 40% του πληθυσμού, η ανεργία (το πραγματικό ποσοστό της οποίας κυμαίνεται γύρω στο 40%) ή, έστω, το γεγονός ότι μόνο το 30% των μισθωτών αμείβεται με τον βασικό μισθό που κι αυτός είναι πολύ πενιχρός για να καλύψει ακόμα και τις μισές από τις βασικές τους ανάγκες.
Δεν είναι καν η κατάσταση στον αγροτικό τομέα, όπου παρατηρείται μία από τις πλέον άνισες κατανομές εκτάσεων στη Λατινική Αμερική, καθώς το 80% της γης αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 2% των ιδιοκτητών. Δεν είναι ούτε η αδυσώπητη επέλαση της μονοκαλλιέργειας της σόγιας η οποία, από το 1992, έχει σπρώξει στην έξοδο 1.200.000 αγρότες (περίπου το ένα πέμπτο του συνολικού πληθυσμού), ενώ την ίδια στιγμή άλλοι τόσοι εγκατέλειπαν τη χώρα αναζητώντας την τύχη τους στο εξωτερικό.
Για τον Ρουμπιάνι, όλα αυτά θα εκλείψουν αν επιτεθεί κανείς στο πραγματικό πρόβλημα: την έλλειψη οικονομικού δυναμισμού.
«Η διαφθορά είναι η γάγγραινα του κράτους. Πώς θέλετε να λειτουργήσει μια επιχείρηση κάτω από τέτοιες συνθήκες; Το παιχνίδι πρέπει να παίζεται με ξεκάθαρους κανόνες, οι οποίοι να ευνοούν τις επενδύσεις». Γι’ αυτό η οικονομία καταλήγει πρέπει να «α-πε-λευ-θε-ρω-θεί»! επιμένει ο Ρουμπιάνι.
Τέτοιου είδους κριτική δεν την εκφράζει μόνο ο χριστιανός επιχειρηματίας. Σύμφωνα με το οικονομικό περιοδικό «Latin Business Chronicle», το οποίο βασίζεται στις μελέτες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ και του Heritage Foundation (ενός υπερφιλελεύθερου αμερικανικού think tank), «το γεγονός ότι η Παραγουάη είναι σήμερα η φτωχότερη χώρα της Λατινικής Αμερικής» οφείλεται στο ότι «η αγορά δεν είναι πραγματικά ελεύθερη» και στην έλλειψη ενός αληθινού «κράτους δικαίου».
Διεφθαρμένο κράτος
Η αλήθεια είναι ότι τα κέρδη που επιφέρει το λαθρεμπόριο παντός είδους -το οποίο πολύ συχνά γίνεται με τη συγκάλυψη του κράτους- ανέρχονται σε ένα δεύτερο ακαθάριστο εθνικό προϊόν (ΑΕΠ).
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: «Η διαδικασία των μεταρρυθμίσεων και των ιδιωτικοποιήσεων έγινε με αργούς και άστατους ρυθμούς, με αποτέλεσμα στην Παραγουάη οι κρατικές εταιρείες να ορίζουν τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών και της ύδρευσης». (5) Ένας αρχαϊσμός που, σύμφωνα με τον Ρουμπιάνι, έχει το κόστος του. «Πάρτε ως παράδειγμα», τονίζει, «την παραγωγή του τσιμέντου που βρίσκεται στα χέρια του κράτους. Οι υπεύθυνοι βάζουν τον προσωπικό τους πλουτισμό πάνω από το συμφέρον της χώρας, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται έλλειψη για πολλές εβδομάδες. Παντού τα έργα έχουν μείνει στη μέση. Το ίδιο συμβαίνει με το γυαλί, τον ασβέστη ή ακόμα και με την ενέργεια».
Πραγματικά, ενώ η Παραγουάη είναι η μόνη χώρα στη Λατινική Αμερική (μαζί με τη Βενεζουέλα και τη Βολιβία) που παρουσιάζει θετικό ενεργειακό ισοζύγιο -χάρη στους δύο μεγάλους υδροηλεκτρικούς σταθμούς της χώρας, το Ιταϊπού και το Γιακουρετά- το δίκτυο διανομής της πάσχει τόσο πολύ από την έλλειψη επενδύσεων, ώστε δεν μπορεί να διοχετεύσει αρκετή ενέργεια στα κέντρα παραγωγής της χώρας. Αυτή η τουλάχιστον παράδοξη ενεργειακή έλλειψη ανησυχεί τον σύνδεσμο επιχειρηματιών, καθώς βλέπει να απειλούνται τουλάχιστον είκοσι σχέδια βιομηχανικής ανάπτυξης: «Αν άφηναν τον ιδιωτικό τομέα να ασχοληθεί με όλα αυτά, τα πράγματα θα λειτουργούσαν σαφώς καλύτερα, αλλά...»
Αστική «επανάσταση»
Το 2003, ο υποψήφιος του κόμματος Κολοράδο, Νικάνορ Ντουάρτε Φρούτος, δεσμεύθηκε απέναντι στον σύνδεσμο επιχειρηματιών να ιδιωτικοποιήσει μεγάλο τμήμα των κρατικών επιχειρήσεων. Δεν τήρησε στο ελάχιστο την υπόσχεσή του, και όταν στις 29 του περασμένου Φεβρουαρίου η υποψήφια του Κολοράδο, Μπλάνκα Οβελάρ, επισκέφθηκε τα γραφεία του αμερικανοπαραγουανού συνδέσμου εμπορίου για να υποσχεθεί στους παρευρισκόμενους επιχειρηματίες «οριστική ρήξη με το παρελθόν», το μόνο που εισέπραξε ήταν ειρωνικά χαμόγελα και απειλές μέσα από τα δόντια των μελών του συνδέσμου.
Σύμφωνα με τον πολιτικό ακτιβιστή Ούγο Ρίτσερ, εδώ ακριβώς έγκειται ο νεωτερισμός: «Πρώτη φορά, η κρίση στο εσωτερικό της αστικής τάξης δεν μπόρεσε να διευθετηθεί στους κόλπους του κόμματος Κολοράδο. Καταρρέει, έτσι, ένα ολόκληρο σύστημα».
«Η αστική τάξη της Παραγουάης δεν είχε ποτέ μεγάλη δύναμη, κι ένα από τα έργα της δικτατορίας (1954-1989) ήταν να προχωρήσει στον καπιταλιστικό εκσυγχρονισμό της χώρας, σύμφωνα, όμως, με ένα μοντέλο που βασιζόταν στην εντονότατη παρέμβαση του κράτους, το οποίο βοηθούσε τους δικούς του να πλουτίζουν κι εξαγόραζε την κοινωνική ειρήνη μοιράζοντας θέσεις στο Δημόσιο», λέει ο Ρίτσερ.
Για πολλά χρόνια, το «κόμμα» αποτελούσε για τους Παραγουανούς μία από τις ελάχιστες οδούς κοινωνικής ανόδου. Το 1982, το κράτος απασχολούσε το 85% του ενεργού πληθυσμού. Σήμερα, παραμένει ο σημαντικότερος εργοδότης της χώρας με 200.000 υπαλλήλους, οι οποίοι, εξυπακούεται, είναι μέλη του Κολοράδο σε ποσοστό... 95%.
Το 1989, το Κολοράδο ενορχηστρώνει τη «μετάβαση στη δημοκρατία», κυρίως για να διατηρήσει την εξουσία του σε μια εποχή που κανένας πια δεν έβλεπε με καλό μάτι τις δικτατορίες. Παρά τη δημοκρατική στροφή, «το οικονομικό μοντέλο δεν άλλαξε στο ελάχιστο», εξηγεί ο Ρίτσερ. «Το κράτος του Κολοράδο αντιστάθηκε στις ιδιωτικοποιήσεις και στη μείωση του πεδίου δράσης του για να περιορίσει την αποσάθρωση της κοινωνικής του βάσης: τους βιομήχανους που εξαρτιόνταν από τα μεγάλα έργα, αλλά και τη μεσαία τάξη που είχε ως άμεσο εργοδότη το κράτος».
Οι γείτονες περιμένουν
Το αληθινό πρόβλημα, καταλήγει ο Ρίτσερ, δεν είναι μόνο ότι σήμερα «από αυτό το μοντέλο επωφελούνται ολοένα λιγότεροι άνθρωποι, αλλά κι ότι δεν είναι πια λειτουργικό ούτε με καθαρά καπιταλιστικούς όρους: το τοπικό εμπόριο και οι ξένες επενδύσεις απαιτούν νόμους που να τηρούνται κι έναν αξιόπιστο δικαστικό μηχανισμό». Το σημερινό κλίμα, το οποίο είναι ελάχιστα ευνοϊκό για επενδύσεις, έχει τοποθετήσει την Παραγουάη στην τελευταία θέση των χωρών της Λατινικής Αμερικής σε ό,τι αφορά τις άμεσες ξένες επενδύσεις (IDE), που οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι θεωρούν ως μία από τις βασικές κινητήριες δυνάμεις της οικονομικής ανάπτυξης. Ωστόσο, βάσει των όρων της IDE, τα ρίσκα παραμένουν σημαντικά.
Η γεωγραφική θέση της Παραγουάης είναι στρατηγικής σημασίας: βρίσκεται στη συμβολή των ποταμών Παραγουάη και Παρανά, καθώς και στο σημείο όπου διεξάγονται οι συναλλαγές Ανατολής-Δύσης και Βορρά-Νότου. Για το παναμερικανικό εμπόριο, επομένως, η Παραγουάη αποτελεί σημείο-κλειδί, το οποίο ο ισχυρός σύνδεσμος βραζιλιάνων βιομηχάνων έχει χαρακτηρίσει ως «το σημαντικότερο για τη βιομηχανία της Βραζιλίας ». (6) Σε αυτό το πλαίσιο, η μπουρζουαζία των paulistas (7)έχει αναπτύξει εδώ και μερικά χρόνια την Πρωτοβουλία για την Περιφερειακή Ενσωμάτωση Υποδομών Νότιας Αμερικής (IIRSA), που έχει ως στόχο να προωθήσει τις ιδιωτικοποιήσεις και την εξόρυξη του φυσικού πλούτου της περιοχής, τον οποίο η Παραγουάη διαθέτει σε αφθονία, καθώς είναι η χώρα με τα πλουσιότερα αποθέματα γλυκού νερού στον κόσμο, τον υδροφόρο ορίζοντα του Γουαρανί.
Ο Ρομπέρτο Σαλίνας, εθνικός συντονιστής του IIRSA στην Παραγουάη, δηλώνει αισιόδοξος: «Ευτυχώς, η Παραγουάη δεν είναι απομονωμένη! Οι διεργασίες που γίνονται στο εξωτερικό αναγκάζουν τη χώρα να εκσυγχρονιστεί. Αργά ή γρήγορα, αυτός ο εκσυγχρονισμός θα γίνει πραγματικότητα».
Αλλά, από εδώ μέχρι το σημείο να φανταστεί κανείς ότι ο εκσυγχρονισμός θα επιταχυνθεί χάρη στην εκλογή του Λούγο, ο οποίος ηγείται ενός συνασπισμού, της Πατριωτικής Συμμαχίας για την Αλλλαγή (APC) που συσπειρώνει καμιά εικοσαριά αγροτικές, φεμινιστικές, ιθαγενικές ή συνδικαλιστικές οργανώσεις και εννέα πολιτικά κόμματα, ανάμεσά τους εφτά «αριστερά» -ορισμένα μάλιστα αυτοαποκαλούνται «σοσιαλιστικά»- υπάρχει, εκ των πραγμάτων, απόσταση...
Ο Ρουμπιάνι χαμογελά: την περίμενε την ερώτηση. «Ο "σοσιαλισμός" του Λούγο δεν με φοβίζει», χωρίς κανείς πραγματικά να μπορεί να τον κατηγορήσει για αυτό.
Σε τελευταία ανάλυση, ο ίδιος ο Λούγο δεν δήλωσε ποτέ «σοσιαλιστής», αλλά «κεντρώος, όπως η τρύπα του πόντσο». Σε μια ομιλία του μάλιστα, η οποία θεωρήθηκε η ουσιαστική έναρξη της προεκλογικής του εκστρατείας, (8) στις 29 Μαρτίου του 2006, ο πρώην ιερέας διευκρίνιζε: «Βλέπω εδώ ανθρώπους φτωχούς στην πλειονότητά τους, αλλά κι ανθρώπους της μεσαίας τάξης, ακόμα και εύπορους πολίτες, που όλοι τους είναι διατεθειμένοι να αφήσουν στην άκρη τις δογματικές διαφορές και να προχωρήσουν στην κατεύθυνση ενός σχεδίου για αναγέννηση της χώρας».
Το κράμα ιδεολογικού οικουμενισμού και ταξικής συμφιλίωσης δεν είναι ίσως άσχετο με την ικανότητα του Λούγο να πείθει τους «διαμορφωτές της κοινής γνώμης», ιδίως τον Άλδο Σουκολίγιο, ιδιοκτήτη της μεγαλύτερης εφημερίδας της χώρας, της ABC Color. Ενώ το Νοέμβριο του 2007 δήλωνε ότι «ο Λούγο είναι άνθρωπος της αριστεράς ο οποίος προκαλεί φόβο στους επιχειρηματίες», (9) ο Σουκολίγιο -πάμπλουτος και ο ίδιος- στο τέλος έθεσε το έντυπό του στην υπηρεσία της καμπάνιας του πρώην επισκόπου.
Εξάλλου, καθώς η αναγκαιότητα για μεταμόρφωση της κοινωνίας παραχωρούσε τη θέση της στην «εναλλαγή», ο ιδεολογικός συσχετισμός των δυνάμεων στους κόλπους του APC άρχισε να καθορίζεται από σκοπιμότητες περισσότερο εκλογικού χαρακτήρα. Με βάση αυτή τη λογική, μία από τις συνιστώσες της συμμαχίας αποκτούσε μεγαλύτερο βάρος από τις υπόλοιπες: το Αυθεντικό Φιλελεύθερο Ριζοσπαστικό Κόμμα (PLRA), το οποίο ένας από τους στενούς συμβούλους του προέδρου Λούγο περιγράφει ως εξής: «Είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με το κόμμα Κολοράδο, μόνο πιο αστικό». Και όχι απαραίτητα λιγότερο διεφθαρμένο...
Λατινικός ρεαλισμός
Σε μια συμβιβαστική λύση, το APC δέχεται τελικά για υποψήφιο αντιπρόεδρο τον «φιλελεύθερο» Φεδερίκο Φράνκο -μέγα θαυμαστή του Χοσέ Μαρία Αθνάρ- απόφαση απαράδεκτη για πολύ κόσμο της αριστεράς, ο οποίος εγκατέλειψε τη συμμαχία. Τέτοια ήταν η περίπτωση της μίας από τις δύο μοναδικές -αγροτικές- οργανώσεις που είχαν ουσιαστική κοινωνική βάση στη χώρα. Ενώ η πρώτη, η Εθνική Αγροτική Ομοσπονδία (FNC), απηύθυνε έκκληση υπέρ του «λευκού», η Εθνική Πλατφόρμα Συντονισμού Αγροτικών Οργανώσεων (MCNOC) πήρε τις αποστάσεις της για να στηρίξει -με «κριτική» στάση- τη συμμαχία απ’ έξω. Ένα από τα στελέχη συνοψίζει κάπως έτσι τη στρατηγική των κομμάτων της «αριστεράς» που αποφάσισαν να παραμείνουν: «Το δίδυμο Λούγο-Φράνκο είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Κατόπιν, θα είναι στο χέρι των βουλευτών μας να ασκήσουν πίεση από τα έδρανα του Κογκρέσου».
Όντως, οι Παραγουανοί, εκτός από το δίδυμο προέδρου-αντιπροέδρου, εκλήθησαν να ανανεώσουν τους 45 γερουσιαστές και τους 80 βουλευτές της χώρας, ο ρόλος των οποίων δεν έχει περιοριστεί καθόλου μετά το Σύνταγμα του 1992 που είχε ψηφισθεί με στόχο να περιορίσει τους κινδύνους για «αυταρχική παρέκκλιση». (10)
Παρακινδυνευμένο στοίχημα... και χαμένο. Η αριστερά, με έναν εκλεγμένο εκπρόσωπο σε καθένα από τα δύο σώματα του Κογκρέσου, βλέπει την παρουσία της να μειώνεται κατά το ήμισυ τόσο στη Γερουσία όσο και στη Βουλή. Δύσκολο, πραγματικά, να «ασκήσεις πίεση» κάτω από αυτές τις συνθήκες.
Το PLRA, αντίθετα, καταγράφει τα καλύτερα αποτελέσματά του στην κάλπη τα τελευταία 20 χρόνια, με 14 γερουσιαστές (έναντι 15 του Κολοράδο) και 26 βουλευτές (έναντι 29 του Κολοράδο).
Επιπλέον, αφού ο «αγώνας κατά του Κολοράδο» δικαιολογεί κάθε μορφής συμβιβασμό, ο Λούγο και ο Φράνκο δεν δυσκολεύθηκαν να διαπραγματευτούν μια συμμαχία «κυβερνητικής βιωσιμότητας» με τους βουλευτές της δεξιάς χριστιανικής ένωσης Movimiento Patria Querida (Κίνημα Αγαπημένης Πατρίδας) και με όσους παρέμεναν πιστοί στον Λίνο Οβιέδο, (11) του οποίου, όπως τον κατηγορούσε ένα μέλος του APC, «η μόνη πολιτική ιδεολογία είναι η ακόρεστη δίψα του για χρήμα κι εξουσία»... (12)
Δεν μπορούμε να προβλέψουμε ποια ακριβώς πολιτική θα εφαρμόσει ο Λούγο. Αλλά έχουμε μια ιδέα για τον συσχετισμό των δυνάμεων στις οποίες πρέπει να υπολογίζει. Αφού, όπως ισχυρίζονται οι οπαδοί του, είναι «κατά βάθος» αριστερός.
Θα υποχρεωθεί άραγε τουλάχιστον να τηρήσει το αρχικό πρόγραμμα του APC; Η προσεκτική ανάγνωσή του, πάντως, οδηγεί τον υπερφιλελεύθερο αναλυτή Αλβάρο Βάργκας Γιόσα (13) στο συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι της Παραγουάης ψηφίζοντας «Λούγο» δεν ψήφισαν και «ενάντια στην παγκοσμιοποίηση» ούτε «ενάντια στις ελεύθερες συναλλαγές», αλλά «ενάντια στον αυταρχισμό, στο σύστημα πελατειακών σχέσεων, στον ελιτισμό και τη διαφθορά». (14)
Άλλωστε, οι προτεραιότητες του APC, αν και κατευθύνονται από την αναγκαιότητα μιας «βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης που να εγγυάται κοινωνική ισότητα και θέσεις εργασίας», δεν περιλαμβάνουν τις ιδιωτικοποιήσεις, και την προστασία των επενδύσεων.
Οι αγρότες μπορούν να περιμένουν
Βέβαια, το APC υπόσχεται και αγροτική μεταρρύθμιση. Αυτή όμως πρέπει να πραγματοποιηθεί κόντρα στην επιθυμία του PLRA -παραδοσιακού υποστηρικτή των γαιοκτημόνων- το οποίο, καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, δεν έπαψε να κάνει λόγο για τον «σεβασμό απέναντι στην ατομική ιδιοκτησία». Επίσης, το APC δεν πρέπει να υπολογίζει στη στήριξη των ΜΜΕ -όλα τους ιδιωτικά- τα οποία έχουν ήδη ξεκινήσει έντονη καμπάνια κατά της «εισβολής στη γη». Μια καμπάνια στην οποία ο νέος πρόεδρος μάλλον θα δυσκολευτεί να ασκήσει κριτική, αφού πρόσφατα επισκέφθηκε τα γραφεία της ABC Color «για να ευχαριστήσει την εφημερίδα για την υποστήριξή της», χωρίς να παραλείψει να χαιρετήσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του τύπου στην «οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας». (15)
Τέλος, η επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας του Ιταϊπού -η πρόταση-φάρος της εκστρατείας του Λούγο- αντανακλά μια παλιά διεκδίκηση μερίδας επιχειρηματιών, οι οποίοι κατακρίνουν εδώ και πολλά χρόνια την απουσία εθνικής ενεργειακής πολιτικής.
Η κατασκευή του Ιταϊπού στα σύνορα με τη Βραζιλία -στην εποχή του ήταν το μεγαλύτερο φράγμα υδροηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο- έγινε για τη χούντα, από το 1973 και μετά, ένα μέσο εύκολου πλουτισμού. Σε αντάλλαγμα, η χούντα προχώρησε στην υπογραφή μιας συμφωνίας που υποχρέωνε την Παραγουάη να πουλά στη Βραζιλία, σε πολύ καλή τιμή, την ενέργεια που δεν χρησιμοποιεί, για να αποπληρώνει έτσι τις εργασίες που είχαν πραγματοποιήσει οι βραζιλιάνικες εταιρείες... με υπερτιμημένο κοστολόγιο.
Σήμερα, η Παραγουάη εισπράττει μόλις 250 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο, αντί για τα 3,6 δισεκατομμύρια που έπρεπε να λαμβάνει αν κοστολογούσε το ηλεκτρικό ρεύμα με βάση την τιμή της αγοράς (πάνω από το 60% του ΑΕΠ της χώρας). Ο σύνδεσμος βιομηχάνων της Ασουνθιόν φυσικά και δεν πρόκειται να διαμαρτυρηθεί για την υπογραφή μιας νέας, περισσότερο επωφελούς, συμφωνίας για την Παραγουάη...
Η ηρεμία του κυρίου Ρουμπιάνι, εν τέλει, ίσως να μην είναι τόσο ανεξήγητη. Ο ίδιος, μάλιστα, διαβεβαιώνει ότι τη συμμερίζονται και άλλοι: «Ενώ συνήθως, παρατηρείται σαφής πτώση των διαφημιστικών καταχωρίσεων την περίοδο των εκλογών, αυτή τη φορά δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι επιχειρήσεις δείχνουν αισιόδοξες».
Οριακές ισορροπίες
Δεν αρκεί, βέβαια, να δυσαρεστήσει κανείς τους προνομιούχους για να θεωρηθεί αριστερός, αλλά ούτε και να συμπλεύσει με τα συμφέροντά τους για να γίνει το φερέφωνό τους. Η διαπίστωση μιας αντικειμενικής σύγκλισης ανάμεσα στην «υποψηφιότητα του Λούγο» και το πρόγραμμα καπιταλιστικού εκσυγχρονισμού που υποστηρίζει μερίδα των επιχειρηματιών -οι οποίοι, φυσικά, δεν ψήφισαν σαν ένα σώμα- δεν προϋποθέτει απαραίτητα πολιτική συμμαχία ανάμεσα στο νέο πρόεδρο και τον συγκεκριμένο τομέα.
Ο Λούγο έχει επίσης ξυπνήσει στα λαϊκά στρώματα την ελπίδα για αναμόρφωση της κοινωνίας, την περίφημη «αλλαγή» από την οποία πήρε το όνομά της η συμμαχία του.
Το βέβαιο είναι ότι τα πρώτα μέτρα που έλαβε το επιτελείο του ευνοούν ξεκάθαρα περισσότερο ορισμένες κοινωνικές τάξεις από κάποιες άλλες. Διότι, περιττό να πούμε ότι ο -βιαστικός- διορισμός του Διονίσιο Μπόρδα στο υπουργείο Οικονομίας δεν απογοήτευσε τον ιδιωτικό τομέα: χειροκροτήθηκε ως «θεμελιώδους σημασίας» από την ένωση διαφημιστών και προκάλεσε «ενθουσιασμό» στο κέντρο εισαγωγέων.
Πρώην υπουργός Οικονομίας στην κυβέρνηση Ντουάρτε, ο Μπόρδα δεν είναι άγνωστος. Όπως δεν είναι άγνωστη και η προτίμησή του στις ιδιωτικοποιήσεις και την οικονομική λιτότητα, καθώς και η πεποίθησή του ότι η ανάπτυξη της χώρας περνά μέσα από την προσέλκυση των ξένων επενδύσεων. Ποιος είναι ο σκοπός του σήμερα; «Να συνεχίσουμε το έργο το οποίο ξεκινήσαμε πριν από πέντε χρόνια». Ο κόσμος έχει γνωρίσει και πιο «ριζοσπαστικές» αλλαγές από αυτή.
Στο στρατόπεδο των πολιτικών κινημάτων επικρατεί ομοφωνία: η κυβέρνηση του Λούγο δεν θα γίνει ποτέ μια αυταρχική κυβέρνηση, όπως εκείνη του Ντουάρτε. Πάντως, σύμφωνα με τον αριστερό αγωνιστή Εστέμπαν Γκονσάλες, το να αναζητά κανείς την εναλλαγή με κάθε κόστος, απογυμνώνοντάς την από την ανάλυση του ταξικού ζητήματος, είναι μια στρατηγική που μπορεί να αποβεί επικίνδυνη. Το κόμμα Κολοράδο μπορεί να «ανετράπη», αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι και η παλιά εκλογική του πελατεία προτίθεται να πράξει το ίδιο.
Η εκλογή του Λούγο έβαλε τέλος σε ένα από τα χειρότερα καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής. Η άνοδός του στην εξουσία, ωστόσο, δεν παύει να εγείρει τα ήδη υπάρχοντα ερωτήματα ως προς τις λεγόμενες «προοδευτικές» κυβερνήσεις του «ροδοκόκκινου» κύματος -Βραζιλία, Χιλή, Ουρουγουάη, για να αναφέρουμε μόνο μερικές.
Μήπως ελλοχεύει ο κίνδυνος -ανεξάρτητα από την πολιτική τους ειλικρίνεια- να αποδειχθούν και αυτές ένα χρήσιμο εργαλείο για τον καπιταλιστικό εκσυγχρονισμό, την τόνωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και την εξημέρωση των κοινωνικών κινημάτων μέσα από τα οποία γεννήθηκαν;
«Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»
