«Πρόκειται για μία οργάνωση τεράστιας εμβέλειας, η οποία επεκτείνεται διαρκώς κι έχει εδραιωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη», δηλώνει με ενθουσιασμό ο Νικόλας Μαθιουδάκης, βέλγος φοιτητής του London School of Economics και πρόεδρος του φετινού συνεδρίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου των Νέων (ΕΚΝ), που πραγματοποιήθηκε στη Βρετάνη. Το ΕΚΝ, που ιδρύθηκε το 1987 σε λύκειο της Φοντενμπλώ από γονείς μαθητών, τελεί, από το 2004, υπό την αιγίδα του γερμανικού ιδρύματος Heinz-Schwarzkopf (1), από το οποίο χρηματοδοτείται σε διεθνές επίπεδο. Ο συγκεκριμένος φορέας οργανώνει τακτικά «συνέδρια» και «φόρουμ» περιφερειακής, εθνικής και διεθνούς κλίμακα. Προσκεκλημένοι είναι μαθητές λυκείων και φοιτητές από τριάντα δύο χώρες, οι οποίοι συμμετέχουν υποδυόμενοι για λίγες μέρες τους Ευρωβουλευτές.
Το ΕΚΝ έχει την εύνοια πολιτικών προσωπικοτήτων και ανωτάτων αξιωματούχων ιδίως στη Γαλλία και στη Γερμανία, όπως ο υπουργός γεωργίας και αλιείας, Μισέλ Μπαρνιέ, ο πρώην πρωθυπουργός Μισέλ Ροκάρ, ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, Πασκάλ Λαμί, ο σοσιαλιστής βουλευτής και πρώην υπουργός Τζακ Λανγκ, η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μάργκοτ Βάλστρομ και ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Χοσέπ Μπορέλ Φοντέλες. Από τον Μάρτιο του 2008, επίτιμος πρόεδρος του ΕΚΝ είναι ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Τον περασμένο Απρίλιο, το παράρτημα της Ένωσης στη Βρετάνη διοργάνωσε την τρίτη περιφερειακή του διάσκεψη στη Ρεν, με θέμα «Η Ευρώπη των σχεδιασμών». Επρόκειτο για συνάντηση προετοιμασίας, ενόψει της 59ης διεθνούς διάσκεψης η οποία θα υποδεχτεί, στην ίδια πόλη, από τις 24 Οκτωβρίου έως τις 2 Νοεμβρίου, περίπου τριακόσιους μαθητές λυκείων υπό την εποπτεία του γάλλου προέδρου, Νικολά Σαρκοζί, πολλών υπουργών και ανώτατων ευρωπαίων ιθυνόντων.
Της... αμύνης χορηγοί
Το ΕΚΝ φέρει τα διαπιστευτήρια της «λαϊκής νεολαίας και της δημόσιας εκπαίδευσης», σύμφωνα με τη γαλλική κυβέρνηση, ενώ επιδοτείται από πληθώρα δημόσιων φορέων στα πολλαπλά επίπεδα δραστηριοποίησής του – στην ετήσια διάσκεψή του, εξυμνεί, λοιπόν, τις αρετές της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε ένα ακροατήριο δέκα έως είκοσι χιλιάδων ευρωπαίων νέων. Παρότι διακηρύσσει ότι ο χαρακτήρας του είναι «απολιτικός», αξιώνει ότι ασκεί λειτούργημα «πολιτικής εκπαίδευσης». (2) Μάλιστα, στην επίσημη αναφορά της εκτελεστικής επιτροπής, υποδεικνύεται ότι οι θεματικές των συνεδρίων οφείλουν «να λαμβάνουν υπόψη τις γνώμες ορισμένων πρωταγωνιστών, όπως είναι οι διοργανώτριες επιτροπές σε εθνικό επίπεδο, οι σπόνσορες και οι εταίροι».
Στη Γαλλία, μεταξύ των τελευταίων, ξεχωρίζουν η European Aeronautics Defence and Space (EADS), η Michelin, η Accor και ο όμιλος LouisVuitton-Moet Hennessy (LVMH), αλλά και το ίδρυμα Hippocrene, μια «δεξαμενή σκέψης» η οποία επίσης αποσκοπεί να εμφυσήσει στη νεολαία το ευρωπαϊκό ιδεώδες και το πνεύμα του φιλελευθερισμού. Το Διεθνές ΕΚΝ χρηματοδοτήθηκε, επίσης, με 60.000 ευρώ, σε διάστημα τριών ετών, από την εταιρεία Mac Kinsey, ηγέτη του κλάδου παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και της διοίκησης επιχειρήσεων. Στη συγκεκριμένη προσφορά συμπεριλαμβανόταν η δημιουργία νέας δικτυακής ιστοσελίδας καθώς και η κατάρτιση των «chairs» (των επικεφαλής των επιτροπών). Επιπροσθέτως, η οργάνωσε έλαβε 14.000 ευρώ για τη διοργάνωση ενός διήμερου σεμιναρίου για τα παλαιότερα στελέχη του ΕΚΝ, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο, τον Νοέμβριο του 2005.
Με τη συμμετοχή της EADS, βασικού εταίρου της 51ης διεθνούς διάσκεψης (Παρίσι 2006), το πλαίσιο αναφοράς της συνεργασίας έπαψε να περιορίζεται στην απλή υλική υποστήριξη. Οπός εξηγεί ο Μαξίμ Κοστίλ, γενικός αντιπρόσωπος του ΕΚΝ της Γαλλίας: «Τους προτείναμε να καταπιαστούμε με ένα ζήτημα το οποίο θεωρούν εξαιρετικά σημαντικό – το μοντέλο της ευρωπαϊκής επιχείρησης. Διοργανώσαμε δημόσιο διάλογο ανάμεσα στα στελέχη της EADS και τους συμμετέχοντες νέους. Το γεγονός επέτρεψε στους τελευταίους να ενημερωθούν καλύτερα ως προς τη συγκεκριμένη θεματική και ως προς τη λειτουργία της συγκεκριμένης επιχείρησης». Όμως, για τους εκπροσώπους της EADS, δεν ήταν όλα ρόδινα: «Παίρνουν το ρίσκο με δική τους ευθύνη, διότι σε διεθνείς συνεδρίες, οι νέοι αποδεικνύονται λαλίστατοι». (3)
Παρ’ όλα αυτά, ο τότε πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της EADS, Νοέλ Φορζάρ, θεώρησε την εμπειρία μάλλον ικανοποιητική: «Το ΕΚΝ είναι ένα εγχείρημα απόλυτα ταιριαστό με την εταιρική κουλτούρα της EADS, η οποία συνδυάζει την πρωτοβουλία, την καινοτομία, την προσωπική δέσμευση και τη πολυ-πολιτισμικότητα. Οι νέοι είναι η ζωτική μας δύναμη, καθώς θα διαμορφώσουν το κοινωνικό αλλά και βιομηχανικό πλαίσιο της αυριανής Ευρώπης και θα συγκροτήσουν τις ομάδες ιθυνόντων από τις οποίες θα εξαρτηθεί η μελλοντική πρόοδος». (4)
Για τις εν λόγω επιχειρήσεις, ο αντίκτυπος δεν είναι αμελητέος. Είναι γεγονός ότι η Ένωση επιτρέπει στους ευεργέτες της να διεισδύσουν στο σχολικό και πανεπιστημιακό περιβάλλον, το οποίο συχνά διάκειται εχθρικά έναντι των ιδιωτικών ομίλων. Ως απόρροια, το ΕΚΝ ασκεί έντονες πιέσεις στους κόλπους του εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος, ιδιαίτερα έναντι στους καθηγητές οι οποίοι συνοδεύουν τους μαθητές στις διεθνείς συνεδρίες. Έτσι, η Ένωση καυχιέται ότι έχει εγκαθιδρύσει «ένα πραγματικό πρόγραμμα επιμόρφωσης των καθηγητών, με εργαστήρια πάνω σε θεματικές όπως η πολιτική ταυτότητα, καθώς και με επισκέψεις πολιτιστικού ενδιαφέροντος στις πόλεις [sic] οι οποίες φιλοξενούν το συνέδριο και τις συνοδευτικές εργασίες του». (5)
Φυσικά, τα μέσα ενημέρωσης προσκαλούνται να «συμπράξουν» στις διοργανώσεις. Σε τοπικό επίπεδο, το παράρτημα του ΕΚΝ στη Βρετάνη απολαμβάνει της αμέριστης συμπαράστασης της εφημερίδας «Ouest-France». Το γεγονός δεν εκπλήσσει: η Ζαν-Φρασουάζ Ουτέν, σύζυγος του διευθυντή της εφημερίδας με χριστιανοδημοκρατικό προσανατολισμό, είναι επίσης πρόεδρος του ιδρύματος Σπίτι της Ευρώπης, με έδρα τη Ρεν. Υπό τη συγκεκριμένη ιδιότητα, επιβλέπει όλες τις δραστηριότητες του ΕΚΝ της Βρετάνης. Η επικοινωνιακή στρατηγική της εκτενούς δημοσιότητας αποτελεί βαρύνον «πλεονέκτημα» ώστε οι επιχειρήσεις να πειστούν να καταβάλουν τον οβολό τους.
Η υπεράσπιση του ευρωπαϊκού ιδεώδους, παρότι τίθεται ως προμετωπίδα των δραστηριοτήτων της Ένωσης, παραχωρεί τη θέση της σε άλλες προτεραιότητες. Όπως διευκρινίζει ο Κλεμάν Μπεκάμ, ένας από τους διοργανωτές του τρίτου συνεδρίου της Βρετάνης, ο κύριος ρόλος του ΕΚΝ είναι «να συσπειρώνει τις ποικίλες γνώμες εστιάζοντας σ’ ένα οικονομικό σχέδιο». Ο ίδιος, ως φοιτητής του Ινστιτούτου Μάνατζμεντ της Ρεν, διατείνεται ότι έχει «μία σύγχρονη θεώρηση της επιχείρησης».
Η εν λόγω «θεώρηση» φαντάζει κυρίαρχη στους κόλπους του ΕΚΝ, τουλάχιστον σύμφωνα με τον τίτλο της προηγούμενης συνεδρίας της Βρετάνης: «Για την οικοδόμηση μίας επιχειρηματικής Ευρώπης». Πράγματι, όπως επεσήμανε τότε ο Μαθιουδάκης, στην εναρκτήρια ομιλία των εργασιών του συνεδρίου, το ΕΚΝ απευθύνεται «στη γενιά από την οποία θα προέλθουν οι μελλοντικοί ευρωπαίοι ηγέτες». (6)
Δεν εκπλήσσει, επομένως, το ότι στην τρίτη εκδήλωση του ΕΚΝ στη Βρετάνη κινητοποιήθηκαν κυρίως φοιτητές της νομικής, των πολιτικών επιστημών και της διοίκησης επιχειρήσεων. Στους παραπάνω προστέθηκαν δύο φοιτητές της Εκολ Νορμάλ (ENS) του Κασάν (7), η οποία έχει παράρτημα στα προάστια της Ρεν.
Για να αποδώσει τις πρέπουσες τιμές στους φιλοευρωπαίους νέους, το ΕΚΝ επέλεξε κτιριακές υποδομές υψηλής συμβολικής αξίας. Το «team building» και οι εργασίες των επιμέρους επιτροπών πραγματοποιήθηκαν στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Πολιτικών Επιστημών της Ρεν και όχι σε ένα οποιοδήποτε πανεπιστημιακό παράρτημα – πρόκειται για ένα κτίριο του 19ου αιώνα, το οποίο περιλαμβάνει δύο αψιδωτές εσωτερικές αυλές. Παρομοίως, η τελετή έναρξης έλαβε χώρα στην αίθουσα συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου της Ρεν, ενώ η διάσκεψη της ολομέλειας, την οποία διαδέχτηκε η τελετή λήξης, στη μεγάλη αίθουσα συσκέψεων του περιφερειακού συμβουλίου της περιφέρειας Ιλ-ε-Βιλέν.
Όπως κάθε πανηγύρι διεθνούς εμβέλειας, το οποίο σέβεται τον εαυτό του, το συνέδριο πραγματοποιήθηκε εν μέρει στην αγγλική. Για παράδειγμα, οι συμμετέχοντες δεν έκαναν διάλειμμα για καφέ αλλά «coffee break», ενώ δεν πραγματοποιούσαν «επισκόπηση των πεπραγμένων» αλλά «overview». (8)
Προφανώς, η επιτυχία της διοργάνωσης έγκειται στις αυστηρές ιεραρχικές και γραφειοκρατικές δομές. Το ΕΚΝ εγκαθίδρυσε, λοιπόν, ένα σύστημα προνομιακής συμμετοχής, βάσει του οποίου κάθε ιθύνων έχει «προταθεί» από τον άμεσο προϊστάμενό του. Οι «chairs» που αντιπροσωπεύουν τον κορμό του συστήματος – προερχόμενοι από κάθε γωνιά της Ευρώπης, επιφορτίζονται όχι μόνο με τον συντονισμό των επιτροπών αλλά και με τη διασφάλιση της ομοιογένειας των ομάδων «επαυξάνοντας τη δυναμική τους», όπως εξηγούν τα αντίστοιχα εγχειρίδια κατάρτισης.
Προς αυτή την κατεύθυνση, το «team building» –μία σειρά από σωματικές και διανοητικές ασκήσεις, εμπνευσμένες από το χώρο του μάνατζμεντ– θυμίζει πραγματικό τελετουργικό μύησης. Με λεξιλόγιο που θα ταίριαζε σε ορισμένες σεκταριστικές οργανώσεις, η Οντ Γκενέκ-Αλέν, εκ των διοργανωτών του συνεδρίου της Βρετάνης, εξηγεί στους μελλοντικούς πολιτικούς ιθύνοντες: «Σε ορισμένες περιπτώσεις, θα κάνετε πράγματα τα οποία θα σας φανούν απολύτως παράλογα, αν όχι χοντροκομμένα, ιδιαίτερα κατά τις συνεδρίες του “team building”. Μην σταθείτε στα επιφαινόμενα, μην προσπαθείτε να κατανοήσετε τα πάντα, ακολουθήστε τις υποδείξεις των “chairs” και αφεθείτε στο παιχνίδι!».
Μύηση με κλειστά μάτια
Η γελοία διαδικασία μύησης αποσκοπεί να ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να επιδείξουν τυφλή εμπιστοσύνη –με την κυριολεκτική έννοια του όρου, δεδομένου ότι πολλές ασκήσεις γίνονται με τα μάτια κλειστά ή καλυμμένα με πανί– στα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής στην οποία ανήκουν. Για να εξοικειωθεί τόσο με την υπακοή όσο και με την ανάληψη ηγετικών αρμοδιοτήτων, κάθε μέλος αναλαμβάνει διαδοχικά τον ρόλο του κυρίαρχου αλλά και του κυριαρχούμενου – για παράδειγμα, προσομοιώνοντας το «πρόβατο» (δηλαδή, δίχως να βλέπει) ή τον «βοσκό» (ο οποίος βλέπει και, επομένως, καθοδηγεί), κατά τη διάρκεια μίας ομαδικής άσκησης προσανατολισμού. Πολλές ασκήσεις αποκτούν σεξουαλική χροιά λόγω της εγγύτητας των σωμάτων στο χώρο. Έτσι, τείνει να καταργείται το όριο ανάμεσα στην ατομική και τη συλλογική ταυτότητα.
Κατά τη διάρκεια του τελετουργικού, καθένας ανήκει σε μία «μεγάλη οικογένεια» – ορισμένοι «chairs» φτάνουν να χαρακτηρίζουν «μωρά» τους συμμετέχοντες υπό την εποπτεία τους. Η παραμικρή κίνηση υπόκειται στη δικαιοδοσία των επικεφαλής: άδεια για τουαλέτα, για διάλειμμα φαγητού κ.λπ. Καθ’ όλη τη διάρκεια του σαββατοκύριακου, οι «βουλευτές» δεν έχουν ελευθερία κινήσεων παρά μόνο σε ό,τι αφορά τον ύπνο, έπειτα από βραδιές με άφθονο αλκοόλ στα πιο μοδάτα μπαρ της πόλης.
Η εν λόγω απόλυτη κηδεμονία καταλήγει να εκμηδενίζει τις σπάνιες πολιτικές αποκλίσεις οι οποίες θα μπορούσαν να αναδυθούν κατά τις συνεδριάσεις των επιτροπών. Σε κλίμα απόλυτης αρμονίας, λοιπόν, η «ευρωπαϊκή νεολαία» μπορεί να εκφέρει τις εκτιμήσεις της για τον έλεγχο των συνόρων ή της ελεύθερης διακίνησης προϊόντων. Κάποιο πρώην μέλος δηλώνει με θαυμασμό: «Το ΕΚΝ αποτελεί πραγματικό σχολείο για τη ζωή (…) μας οδηγεί πέρα από το αμιγώς “κοινωνικό” προς κάτι ανώτερο, το “κοινωνικοποιήσιμο”». (9)
Αποθέωση του τελετουργικού είναι η σύσκεψη της ολομέλειας. Λαμβάνει χώρα στην έδρα του νομαρχιακού συμβουλίου της Ιλ-ε-Βιλέν, όπου οι εκπρόσωποι καταλαμβάνουν τα έδρανα των εκλεγμένων συμβούλων. Μετά από ατέρμονες ευχαριστίες, η τελετή ολοκληρώνεται με τον ευρωπαϊκό ύμνο, για να ακολουθήσει το «Imagine» του Τζον Λένον, το επίσημο άσμα του ΕΚΝ Γαλλίας. Οι παριστάμενοι το εκτελούν –κυριολεκτικά– εν χορώ, αδιαφορώντας για το παράδοξο της κατάστασης: μετά από μία ολόκληρη ημέρα αφιερωμένη στη μνεία της Ευρώπης-φρούριο και του δικαίου των επιχειρήσεων, αντηχεί βροντερά ένα τραγούδι το οποίο πρεσβεύει την κατάργηση των συνόρων και της ιδιωτικής περιουσίας!
Η στρατηγική σαγήνευσης του ΕΚΝ θεμελιώνεται στον σοφό συνδυασμό του παιχνιδιού και της επισημότητας. Η σχεδόν δεσμευτική έκκληση για «πρέπουσα ενδυμασία» στην ολομέλεια, η οποία δικαιολογείται στην ιστοσελίδα του συνεδρίου, είναι ενδεικτική της διττής διασύνδεσης: «Για να παίξετε το παιχνίδι (10) μέχρι τέλους και να μπείτε πραγματικά στο πνεύμα του ρόλου του ευρωβουλευτή, σας συστήνουμε να προσέξετε την ενδυμασία σας, ιδιαίτερα εφόσον τα μέσα ενημέρωσης ενδέχεται να καλύψουν το συμβάν, κυρίως, όμως, επειδή είμαστε σοβαροί άνθρωποι! Ιδανικό θεωρείται το πουκάμισο για τα αγόρια, ή ακόμη και το κοστούμι, για όλους όσοι διαθέτουν, και κάποιο αντίστοιχο ένδυμα για τα κορίτσια». (11)
Έτσι, η κοσμοθεωρία του ΕΚΝ επικαλείται τις ιερές αξίες του μάνατζμεντ, ενώ, ταυτόχρονα, παραπέμπει στην κουλτούρα της κατασκήνωσης. Ακόμη και η διαδικασία της ψηφοφορίας, η οποία διενεργείται με την πρέπουσα επισημότητα, γελοιοποιείται από τον ίδιο τον πρόεδρο του συνεδρίου, τον Μαθιουδάκη: «ψηφίζουμε για τους τύπους και για το “fun”, δεδομένου ότι [η ψηφοφορία] δεν θα έχει καμία πραγματική επίπτωση, γίνεται απλώς για να παριστάνουμε τους βουλευτές». Μετά την κακοφωνία, στους εκπροσώπους απονέμεται ο τίτλος των «ΕΚΝιστών», και τους επιδίδεται «δίπλωμα» το οποίο πιστοποιεί ότι «ολοκλήρωσαν μία πράξη πολιτικής συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Την επόμενη φορά, ενδέχεται να είναι ομοτράπεζοι με τους διοργανωτές…
Αναμφίβολα, όπως διατείνεται με περίσσεια σοβαρότητα ο Μπεκάμ, απώτερος στόχος είναι «η επιθυμία για μία ειρηνική Ευρώπη να τους συνοδεύει σε ολόκληρη τη ζωή τους, αλλά και στο επέκεινα».
«Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»
