Η προστασία των ρωσικών ενδιαφερόντων στην Αρκτική βρίσκεται για πρώτη φορά ανάμεσα στις προτεραιότητες του νέου δόγματος της ρωσικής άμυνας, όπως αυτή δημοσιεύθηκε στις 26 Δεκεμβρίου στην ιστοσελίδα του Ρώσου προέδρου (1).
Λίγες μέρες πριν, στις 15 Δεκεμβρίου, υπήρξε η τρίτη χώρα, μετά από τη Ρωσία και τον Καναδά, η οποία ζήτησε από τον ΟΗΕ ν’ αναγνωριστεί η εθνική της κυριαρχία στο Βόρειο Πόλο και σ’ ένα μεγάλο κομμάτι του Βόρειου Παγωμένου Ωκεανού. Ο κλοιός σφίγγει όλο και περισσότερο γύρω από την Αρκτική, μια περιοχή η οποία απειλείται άμεσα από τις κλιματικές αλλαγές.
Ωστόσο, το 2011 υπήρξε μια σημαντική χρονιά για την Αρκτική. Για πρώτη φορά, οι οκτώ χώρες του «αρκτικού κύκλου» -Καναδάς, Δανία, ΗΠΑ, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία, Ρωσία και Σουηδία- μετά το ραντεβού τους, στις 12 Μαΐου στο Νούουκ της Γροιλανδίας με θέμα την θέσπιση κοινών κανόνων για την εκμετάλλευση της περιοχής κατάφεραν να φτάσουν σε ιστορικό συμβιβασμό για πρώτη φορά στην ιστορία. Πιεσμένοι από τις κλιματικές αλλαγές, εξαιτίας των οποίων υπάρχει ο κίνδυνος να αλλάξει άρδην η οικονομία της περιοχής, υπέγραψαν τη συνθήκη αρκτικής συνεργασίας.
Είναι σημαντικό «να ισορροπήσουμε τη δυνατότητα της οικονομικής μεγέθυνσης της Αρκτικής με την ανάγκη να προστατέψουμε το περιβάλλον και το οικοσύστημά της», είχε δηλώσει η τότε αμερικανίδα υπουργός εξωτερικών, η οποία έβλεπε τη δυνατότητα μιας ανάπτυξης «των μεταφορών, της αλιείας και του τουρισμού καθώς και την εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων πετρελαίου και αερίου».
Η συνθήκη διαπραγματευόταν απλώς την παροχή επείγουσας βοήθειας, αλλά παρουσιάστηκε ως μεγάλη διπλωματική επιτυχία. Ωστόσο τα διπλωματικά τηλεγραφήματα, τα οποία αποκάλυψε την ίδια κιόλας μέρα το WikiLeaks έριξαν εντελώς διαφορετικό φως στην υπόθεση και μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα τις πρόσφατες εξελίξεις.
Εκτός από νέες λεπτομέρειες για την υπόθεση της σημαίας την οποίοι οι Ρώσοι τοποθέτησαν στο Βόρειο Πόλο τον Αύγουστο του 2007, τα τηλεγραφήματα αποκαλύπτουν ότι ένας αμερικανός διπλωμάτης οργάνωσε μια συνάντηση ανάμεσα στην κυβέρνηση της Γροιλανδίας (ένα μικρό έθνος 57 χιλιάδων κατοίκων, το οποίο αυτονομείται όλο και περισσότερο από τη Δανία) και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Wall Street, με στόχο να «εγγυηθούν ότι ο λαός της Γροιλανδίας θα έχει πρόσβαση στις απαραίτητες επενδύσεις» για την εκμετάλλευση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων. Όσο για τους Ρώσους, ελπίζουν να μπορέσουν να έχουν και άλλα «δυνητικά πλεονεκτήματα από την υπερθέρμανση του πλανήτη»: το εποχικό άνοιγμα του μυθικού περάσματος Βορρά-Δύσης, στα βόρεια του Καναδά και πιο ελεύθερη πρόσβαση στα αρκτικά λιμάνια τους.
Τα τηλεγραφήματα περιγράφουν επίσης με λεπτομέρεια της στρατιωτικές ανησυχίες του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Και αναφέρουν τον ναύαρχο Βλαντιμίρ Βισότσκι, τον επικεφαλής του ρωσικού ναυτικού για τον οποίον «παρ’ όλο που στην Αρκτική κυριαρχούν η ειρήνη και η σταθερότητα, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι στο μέλλον θα υπάρξει αναδιανομή των εξουσιών, ακόμα και με στρατιωτικές επεμβάσεις».
Σε ένα από τα τηλεγραφήματα (2), η Greenpeace προειδοποιεί ότι το αρκτικό Ελντοράντο εκτός από τους κινδύνους για το περιβάλλον και το κλίμα που κρύβει, πλέον αποκαλύπτει και απειλές για την ειρήνη.
