Την πρώτη Ιουλίου, μετά από γιγάντιες διαδηλώσεις στους δρόμους της Αιγύπτου, ο στρατός εξέδωσε ένα ανακοινωθέν, στο οποίο βεβαίωνε «τη στήριξή του στα αιτήματα του λαού» και δίνοντας σε «όλο τον κόσμο» προθεσμία 48 ωρών «για να πάρουν τις ευθύνες τους την ιστορική αυτή στιγμή». Εάν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματα, συνέχιζε το ανακοινωθέν, «θα είναι η σειρά του στρατού να ανακοινώσει έναν οδικό χάρτη, καθώς και τα μέτρα τα οποία θα επιβλέψει ο στρατός σε συνεργασία με όλες τις πατριωτικές και ειλικρινείς δυνάμεις […] χωρίς να αποκλείεται κανένα κόμμα».
Παρ’ όλο που αυτό το τελευταίο μέρος της φράσης – «χωρίς να αποκλείεται κανένα κόμμα» - στοχεύει στο να καθησυχάσει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, οι οποίοι φοβούνται την επιστροφή στην προηγούμενη τάξη πραγμάτων και τη φυλάκιση, η ηγεσία τους απέρριψε το τελεσίγραφο και ο ίδιος ο Πρόεδρος διαβεβαίωσε ότι θα μείνει στη θέση του. Και μοιάζει ελάχιστα πιθανό να καταφέρει ο Μόρσι να επιβιώσει αυτής της δοκιμασίας. Ακόμα και ο εκπρόσωπος του σαλαφιστικού κόμματος Νουρ (25% στις βουλευτικές εκλογές), Νάντερ Μπακάρ, εξηγούσε στο μισό εκατομμύριο followers του στο Twitter ότι ο χαλίφης Οθμάν, τρίτος διάδοχος του Προφήτη, προτίμησε να πεθάνει παρά να αφήσει να χυθεί το αίμα τον πιστών.
Με την προφανή επιστροφή του στρατού στο προσκήνιο, η κυριότερη πρόοδος του προέδρου Μόρσι κατά τη διάρκεια της σύντομης βασιλείας του τίθεται εν αμφιβόλω. Πράγματι, είναι ο Μόρσι που, τον Αύγουστο του 2012, ξαπέστειλε το Ανώτατο Συμβούλιο Ενόπλων Δυνάμεων (ΑΣΕΔ), του οποίου η διακυβέρνηση κατά τη διάρκεια ενάμιση χρόνου υπήρξε καταστροφική.
Χρήσιμο θα ήταν να θυμίσουμε ότι:
Το ΑΣΕΔ έχει μεγάλη ευθύνη για τη χαοτική μεταβατική περίοδο που ακολούθησε την αναχώρηση του Χόσνι Μουμπάρακ.
Κατά τη διάρκεια της επανάστασης και κατά την περίοδο που άσκησε εξουσία, ο στρατός κατέστειλε, συνέλαβε, εξαφάνισε, βασάνισε εκατοντάδες άτομα, όπως επιβεβαιώνει μια έκθεση που δημοσίευσε η βρετανική εφημερίδα The Guardian. Ο στρατός, επίσης, πυροβόλησε διαδηλωτές που διαμαρτύρονταν για τις επιθέσεις σε κόπτες. Η σφαγή αυτή έγινε μπροστά στο μέγαρο της τηλεόρασης, τον Οκτώβριο του 2011.
Το γεγονός ότι, σε αυτές τις συνθήκες, το κίνημα Ταμαρόν, που ξεκίνησε την καμπάνια συλλογής υπογραφών για την καθαίρεση Μόρσι, δηλώνει: «Ο στρατός στάθηκε στο πλευρό του λαού», είναι ανησυχητικό. Ακόμα χειρότερα, που η αντιπολίτευση κι αυτή χρησιμοποίησε το ίδιο σύνθημα. Η μνήμη τους είναι πραγματικά κοντή.
Κι όμως, αν ο στρατός διεκδικεί την επιστροφή του στα πράγματα, είναι γιατί ο Μόρσι απέτυχε. Και η αποτυχία του αυτή ήταν πλήρης σε όλους τους τομείς, τόσο στο χτίσιμο ενός κράτους δικαίου όσο και στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τους λόγους της αποτυχίας του. Ο Μόρσι δεν κατάφερε να καθησυχάσει μια διχασμένη χώρα, ούτε αυτούς που φοβούνταν ένα πειθαρχημένο κόμμα, συχνά σεχταριστικό και με ηγεμονικές τάσεις. Ο Μόρσι ήταν ο πρόεδρος των Αδελφών και όχι των Αιγυπτίων. Εξάλλου, έδειξε τέτοια ανικανότητα που εξέπληξε τους παρατηρητές, οι οποίοι πίστευαν ότι οι Αδελφοί διέθεταν στελέχη για να διαχειριστούν την κρατική μηχανή. Αντίθετα, όπως είναι το κύριο επιχείρημα των κομμάτων του σαλαφισμού, δεν θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για ισλαμοποίηση του κράτους, εξηγεί στην ποιοτική του ιστοσελίδα The Arabist, ο πολιτικός αναλυτής Ισάντρ Ελ Αμρανί.
Αλλά, αν και ο Μόρσι φέρει την ευθύνη της αποτυχίας του, δεν θα έπρεπε να ξεχάσουμε κάποια δεδομένα:
Το κύριο μέρος της κρατικής μηχανής ξέφυγε από τον έλεγχο της προεδρίας. Δεν αναφέρομαι καν στον στρατό, αλλά ούτε και η αστυνομία μπόρεσε –ή δεν θέλησε- να προστατέψει τα γραφεία των Αδελφών Μουσουλμάνων, τα οποία δέχτηκαν επιθέσεις τους τελευταίους μήνες. Όσον αφορά δε το υπουργείο Εσωτερικών, δημοσίευσε στις 30 Ιουνίου ένα ανακοινωθέν στο οποίο φούσκωνε τον αριθμό των διαδηλωτών!
Ειλικρινής ή όχι, ο Μόρσι έκανε ανοίγματα προς την αντιπολίτευση, ανοίγματα τα οποία εκείνη απέρριψε. Όπως σημειώνει ο Εσάμ Ελ-Αμίν στο Counterpunch (1): «Ο Μόρσι κάλεσε όλους τους ηγέτες της αντιπολίτευσης, κυρίως εκείνους του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας, το οποίο συγκεντρώνει την πλειονότητα των μελών της λαϊκής αντιπολίτευσης σε πολλές συνεδριάσεις, με μικρή επιτυχία. Σε ό,τι αφορά στους διορισμούς, ο πολιτικός σύμβουλος του Μόρσι, Μπακινάμ Ελ Σαρκάουι, δήλωσε πρόσφατα πώς κάθε φορά που ο Πρόεδρος ζητούσε από τα λαϊκά κόμματα υποψήφιους για υψηλά πόστα της κυβέρνησης, ακόμα και θέσεις υπουργών και κυβερνητών, εκείνα αρνούνταν».
Υπήρξε επίσης θύμα ενός μιντιακού τοπίου, το οποίο είχε αλλάξει σε βάθος από την επανάσταση και μετά. Σε μια ανάρτηση της 30ής Ιουνίου, με τίτλο «Η απονομιμοποίηση του Μοχάμεντ Μόρσι», ο Ισάντρ Ελ Αμρανί παρουσιάζει την επιχείρηση δυσφήμισης του Προέδρου, η οποία, πρέπει να σημειώσουμε, συνδυάστηκε με μια αντιπαλαιστινιακή καμπάνια, όπου η Χαμάς κατηγορήθηκε ότι παραχώρησε σφεντόνες στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, τον Ιανουάριο του 2011!
«Ακόμα και αν πάρουμε υπ’ όψη μας τα φτωχά αποτελέσματά της, ένα από τα χαρακτηριστικά της πολιτικής ζωής κατά το παρελθόν έτος, ήταν μια αμείλικτη δαιμονοποίηση και απονομιμοποίηση της κυβέρνησης Μόρσι από τα μέσα ενημέρωσης, πέρα από τα λάθη τα οποία έκανε ο ίδιος. Όποιος παρακολουθούσε CBC, ONTV, al-Qahira wal-Nas και άλλα δορυφορικά κανάλια ή όποιος διάβαζε εφημερίδες που ξεχείλιζαν από υστερία, όπως οι al-Destour, al-Watan ou al-Tahrir (και ολοένα και περισσότερο η al-Masri al-Youm), εμποτίστηκε από μια μόνιμη αντιμορσική προπαγάνδα. Κάποιες από αυτές τις επιθέσεις τού άξιζαν, αλλά ακόμα και από σεβαστούς δημοσιογράφους, όπως ο Ιμπραήμ Εϊσά (κάποτε ένας από τους κύριους αντιπάλους τους Χόσνι Μουμπάρακ), τα σχόλια ενάντια στον Μόρσι ήταν εκτός ελέγχου».
Η εικόνα αυτή είναι χιλιόμετρα μακριά από αυτήν που παρουσίασαν οι Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα, η οποία περιέγραφε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους σαν κυνηγούς του Τύπου, παρ’ όλο που πράγματι υπήρξε κυνήγι δημοσιογράφων. Ποτέ, όμως, η ελευθερία της έκφρασης δεν ήταν τόσο μεγάλη στην Αίγυπτο.
Αυτό που είναι ανησυχητικό για τον Εσάμ ελ Αμίν, είναι ότι η αντιπολίτευση, τυφλωμένη από την έχθρα της απέναντι στους Αδελφούς, έδωσε νέα νομιμοποίηση στα μέλη του παλαιού καθεστώτος στην κρατική μηχανή, στην αστυνομία, στο δικαστικό σώμα, σε όλα τα επίπεδα:
«Στην ιδεολογική μάχη ανάμεσα σε πρώην εταίρους της επανάστασης, οι “φουλούλ” (υποστηρικτές του παλαιού καθεστώτος) κατάφεραν να δώσουν μια νέα εικόνα στον εαυτό τους και να γίνουν μείζονες παίκτες δίπλα στις λαϊκές ομάδες ενάντια στους Αδελφούς και τους ισλαμιστές. Πρόσφατα, ο Ελ Μπαραντέι, δήλωσε έτοιμος να υποδεχθεί στο κόμμα του μέλη του Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος του Μουμπάρακ, ενώ ο Σαμπαΐ διαβεβαίωνε ότι η μάχη ενάντια στους “φουλούλ” δεν είχε πια την ίδια σημασία, καθώς στο προσκήνιο είχε περάσει η μάχη με τους Αδελφούς και τους ισλαμιστές συμμάχους τους».
Το γεγονός ότι εκατομμύρια άνθρωποι είναι στους δρόμους τις τελευταίες μέρες είναι απόδειξη ότι ο λαός της Αιγύπτου δεν είναι έτοιμος να γυρίσει στο σπίτι του, όσο οι διεκδικήσεις για κοινωνική δικαιοσύνη και ελευθερία δεν έχουν ικανοποιηθεί. Οι διαδηλώσεις δείχνουν ότι η επανάσταση δεν τελείωσε. Είναι μια πραγματικότητα, την οποία οι κυβερνώντες του αύριο θα πρέπει να λάβουν υπόψιν τους.
