el | fr | en | +
Accéder au menu

Σαουδική Αραβία: Τα κορίτσια που προτιμούν να ντύνονται σαν αγόρια

[Από το αρχείο της Le Monde diplomatique, Σεπτέμβριος 2013]

JPEG - 125.6 kio
Η πληροφορική έχει μια ξεχωριστή πορεία ανάπτυξης στη Ρωσία. Εδώ, ο πρωτοποριακός υπολογιστής BESM-6, κατασκευασμένος το 1965 στην ΕΣΣΔ υπό την εποπτεία του Σεργκέι Λεμπέντεφ (φωτ.: European Virtual Computer Museum, Ουκρανία).

«Απαγορεύεται κατηγορηματικά να φοράτε χοντρές αλυσίδες, όπου κρέμονται σχέδια αντίθετα με τα χρηστά ήθη, όπως νεκροκεφαλές, ανήθικες εκφράσεις, φωτογραφίες προσώπων, καθώς και σκουλαρίκια σε ασυνήθιστα μέρη του σώματος, όπως το πηγούνι ή το στόμα, το πάνω μέρος των αυτιών, δίπλα στα φρύδια κ.τ.λ.». Αυτό είναι το μήνυμα του «Γραφείου Ενιαίας Επίβλεψης και Καθοδήγησης», το οποίο βρίσκεται αναρτημένο στους τοίχους του γυναικείου τμήματος της πανεπιστημιούπολης, στο Πανεπιστήμιο Βασιλιάς Σαούντ του Ριάντ. Οι απαγορεύσεις αυτές, που παραβιάζονται από πολλές φοιτήτριες, στοχεύουν στις μειοψηφικές μόδες που έχουν εμφανιστεί, ιδιαίτερα στις γκόθικ, στις emo (από την αγγλική λέξη emotional –στυλ που, αρχικά, συνδέθηκε με ένα συγκεκριμένο μουσικό ρεύμα και χαρακτηρίζεται κυρίως από τα σκουρόχρωμα ρούχα και το αντίστοιχο βάψιμο) και στις buya.

Ο τελευταίος αυτός νεολογισμός προκύπτει από την αγγλική λέξη boy, στην οποία έχει προστεθεί η αραβική θηλυκή κατάληξη «a». Σε αρκετές χώρες της αραβικής χερσονήσου, έτσι αποκαλούνται όσες γυναίκες φορούν ρούχα που θεωρούνται ανδρικά, δηλαδή ρούχα που κρύβουν το σχήμα του γυναικείου σώματος. Αποφεύγουν τα στενά ρούχα και τα αντικαθιστούν με ανδρικά πουκάμισα, ποδοσφαιρικές φανέλες ή άλλες φαρδιές μπλούζες, ενώ, μερικές φορές, φορούν επίδεσμο που κρύβει το στήθος. Μια τέτοια ενδυμασία διαφέρει από τη λεγόμενη «ισλαμική» απόκρυψη του γυναικείου σώματος, η οποία στόχο έχει να κρύβει όσα θεωρούνται ως θηλυκά σωματικά χαρακτηριστικά, χωρίς, όμως, να προκαλεί αμφιβολία σχετικά με το φύλο.

Όσες αυτοπροσδιορίζονται ως buya ή αποκαλούνται έτσι από τους άλλους, έχουν, γενικά, κοντά μαλλιά και, μερικές φορές, έχουν σκουλαρίκια στο πάνω μέρος των αυτιών ή στα φρύδια. Ορισμένες φορούν αντρικά αρώματα και κάποιες τις φωνάζουν με αντρικά ονόματα. Τις buya με τις οποίες μίλησα, τις φώναζαν με το επίσημο όνομα της ταυτότητάς τους. Στην πορεία της συζήτησης, αυτοπροσδιορίζονταν αυθόρμητα ως buya, ταυτότητα γύρω από την οποία έχουν δημιουργηθεί διαδικτυακά φόρουμ, καθώς και σελίδες και ομάδες στο Facebook, οι οποίες τους επιτρέπουν να συναντιούνται και να ανταλλάσσουν εμπειρίες, φωτογραφίες, βίντεο κ.τ.λ.

Παρότι ο Τύπος και οι τηλεοπτικές συζητήσεις στα κανάλια του Κόλπου ορισμένες φορές περιγράφουν το φαινόμενο με τον όρο «αρσενικοποίηση» (istirjal), που παραπέμπει στην παθολογία, και το συνδέουν με «συναισθηματικές σχέσεις ανάμεσα σε κοπέλες», οι νέες της Σαουδικής Αραβίας το περιγράφουν συνήθως ως «στυλ».

Όταν ξεκίνησα να συζητώ γύρω από το θέμα με φοιτήτριες, είτε ήταν buya είτε όχι, αρκετές ανέφεραν την αμερικανική τηλεοπτική σειρά The L Word, η οποία είναι διαθέσιμη στο Διαδίκτυο (και με αραβικούς υπότιτλους). Η σειρά αυτή άρχισε να μεταδίδεται το 2004 και διηγείται τις καθημερινές περιπέτειες μιας ομάδας λεσβιών στο Λος Άντζελες. Πολλές νέες στη Σαουδική Αραβία αναφέρονται στο πάθος που έχουν οι φίλες τους για μια ηρωίδα της σειράς: τη Shane McCutcheon, η οποία συχνά περιγράφεται ως αγοροκόριτσο, με τα ατημέλητα μαλλιά της, και έχει γίνει πρότυπο. Ωστόσο, παρά τις επανειλημμένες αυτές αναφορές, το στυλ buya δεν περιορίζεται απλώς στην εισαγωγή πρακτικών που προέρχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Χαρακτήρες που παραβιάζουν τα κυρίαρχα πρότυπα φύλου έχουν δημιουργηθεί και συναντώνται σε ολόκληρη την αραβική χερσόνησο. Έτσι, στην κουβεϊτιανή σειρά Adil Ruh, η οποία μεταδόθηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του ραμαζανιού του 2005 (δηλαδή λίγο μετά την έναρξη της σειράς The L Word), η κωμική ηθοποιός Σουγιούν Αλ-Χαΐρι ενσαρκώνει μια ηρωίδα buya. Η σειρά, που είναι δημοφιλής ανάμεσα στις νέες της Σαουδικής Αραβίας, παρουσιάζει την καθημερινότητα μιας ευκατάστατης κουβεϊτιανής οικογένειας, της οποίας ένα από τα ενήλικα παιδιά είναι buya.

Πολλές buya δηλώνουν ότι αυτές οι πολιτιστικές επιρροές τις έχουν σημαδέψει, όχι μόνο επειδή τις έχουν παρακολουθήσει ξανά και ξανά, αλλά και γιατί οι σειρές αυτές υπήρξαν το σημείο αφετηρίας για διάφορα φόρουμ στο Διαδίκτυο. Στο πλαίσιο των συζητήσεών μας, αρκετές στηρίζουν τον αυτοπροσδιορισμό τους ως buya στο γεγονός ότι θα ήθελαν να είναι άνδρες, ιδιαίτερα για να μπορούν να έχουν ελευθερία μετακινήσεων [«Θέλω να οδηγώ, να μην φοράω πια την abaya (την ισλαμική ενδυμασία), να αναπνεύσω»], επειδή έχουν βαρεθεί να πρέπει να δίνουν λογαριασμό στους γονείς τους για το πού πηγαίνουν ή να ζητούν άδεια για να βγουν [«Οι γονείς λένε συνέχεια: “Είσαι κοπέλα! Πού θα πας; Πότε θα γυρίσεις;” κ.ο.κ.»]. Ορισμένες αρνούνται να φορέσουν μαντήλα στα μαλλιά στους μεικτούς δημόσιους χώρους (1) και διαμαρτύρονται επειδή πρέπει να φορούν την abaya, η οποία τις κατατάσσει αμέσως στο γυναικείο φύλο, ενώ, χωρίς τη συγκεκριμένη ενδυμασία, θα μπορούσαν να σπείρουν αμφιβολίες, δηλαδή να θεωρηθούν αγόρια.

Μία από τις νέες αυτές λυπάται που οι γυναίκες στη Σαουδική Αραβία έχουν πειστεί ότι δεν διαθέτουν φυσική δύναμη και ότι έχουν ανάγκη τη βοήθεια των ανδρών της οικογένειάς τους.

Ορισμένες δηλώνουν ότι δεν διστάζουν να τσακώνονται βίαια και, μερικές φορές, γίνονται καβγάδες μεταξύ φοιτητριών στην πανεπιστημιούπολη. Κάποιες υποστηρίζουν ότι ήταν «καταπιεσμένα αγόρια» από την παιδική τους ηλικία, ενώ άλλες δηλώνουν ότι έγιναν buya αρκετά χρόνια πριν, συχνά από το λύκειο ή από την είσοδο στο πανεπιστήμιο. Οι απόψεις τους που αναφέρονται εδώ, αποτυπώνουν όχι τους λόγους για τους οποίους υιοθέτησαν μια τέτοια εμφάνιση, αλλά περισσότερο τον τρόπο με τον οποίον τη δικαιολογούν εκ των υστέρων. Έτσι, το «στυλ» συνοδεύεται συχνά από την αμφισβήτηση του κυρίαρχου θηλυκού προτύπου, κάτι που δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι πρόκειται για συγκεκριμένη στρατηγική από μέρους των νέων γυναικών που το υιοθετούν.

Amélie Le Renard

Κοινωνιολόγος. Συγγραφέας του "Femmes et espaces publics en Arabie saoudite", Dalloz, Paris, 2011.
Χάρης Λογοθέτης

Μοιραστείτε το άρθρο