el | fr | en | +
Accéder au menu

Ένα αριστερό αεράκι φυσάει στη Νέα Υόρκη

Οι περισσότερες μεγάλες αμερικανικές πόλεις, αν και διοικούνται από δημάρχους των Δημοκρατικών, αφήνουν τους κοινωνικούς διαχωρισμούς να βαθαίνουν και να εδραιώνονται. Στη Νέα Υόρκη, όμως, το δόγμα «όλα για τους πλούσιους» μοιάζει να αμφισβητείται μετά την εκλογή του δημάρχου Μπιλ ντε Μπλάζιο, τον περασμένο Νοέμβριο. Κρίνοντας από την οξύτητα των αντιδράσεων που συναντά, για τον ντε Μπλάζιο η αλλαγή δεν αποτελεί μια ακόμη κούφια διακήρυξη.

Θα γίνει η Νέα Υόρκη «New Havana» (Νέα Αβάνα); Από τις 5 Νοεμβρίου 2013, όταν ο Δημοκρατικός Μπιλ ντε Μπλάζιο εξελέγη δήμαρχος της μεγαλύτερης αμερικανικής πόλης, ο φόβος στοιχειώνει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, το οποίο χαρακτήρισε τον διάδοχο του Μάικλ Μπλούμπεργκ ως τον «βασικό προοδευτικό εχθρό του». Σύμφωνα με τους New York Times, «οι Ρεπουμπλικάνοι ηγέτες θεωρούν ότι ο νεοεκλεγμένος δήμαρχος ντε Μπλάζιο ενσαρκώνει τους φόβους τους περί ανόδου μιας “νέας Αριστεράς”». Άνοδος που θα χαρακτηριζόταν κυρίως από τη «λαϊκίστικη περιφρόνηση προς τους πλούσιους, τη διακηρυγμένη συμπάθεια προς τις οργανώσεις των εργαζομένων, καθώς και από τη διαρκή μέριμνα για τον περιορισμό των εισοδηματικών ανισοτήτων (1)».

Πραγματικά, ήδη από τις προκριματικές εκλογές για το χρίσμα των Δημοκρατικών, ο ντε Μπλάζιο έθεσε τις ανισότητες στο επίκεντρο της ρητορικής του, επαναλαμβάνοντας ακούραστα ότι η ιστορία της Νέας Υόρκης είχε γίνει η «Ιστορία Δύο Πόλεων (2)»: της πόλης των βαθύπλουτων και της πόλης των υπολοίπων. Με το ξεκάθαρα κοινωνικό πρόγραμμά του, ο ντε Μπλάζιο κατάφερε να λάβει το χρίσμα του κόμματός του για τη δημαρχία -υποσκελίζοντας, μάλιστα, την υποψήφια που υποστήριζαν τα μέσα ενημέρωσης και ο πανίσχυρος απερχόμενος δήμαρχος (3)-, για να σαρώσει, στη συνέχεια (με ποσοστό 72%), τον Ρεπουμπλικάνο αντίπαλό του, τον Τζόζεφ («Τζο») Λότα.

Λένιν, Μάο, Χο Τσι Μινχ...

Στον λόγο της ορκωμοσίας του, την 1η Ιανουαρίου 2014, ο ντε Μπλάζιο επιβεβαίωσε τους στόχους της δημαρχίας του: «Εκλεγήκαμε για να τερματίσουμε τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, οι οποίες απειλούν να διαλύσουν την πόλη που αγαπάμε». Στη Νέα Υόρκη, όπου η οικονομική εξουσία είναι πανταχού παρούσα, ένα τέτοιο πρόγραμμα αντιστοιχεί σε μια κούρσα μετ’ εμποδίων. Μόλις ο ντε Μπλάζιο εκστόμισε τη συγκεκριμένη φράση, ο αρθρογράφος του ηλεκτρονικού περιοδικού Slate, Μάθιου Ιγκλέσιας, έστειλε στο τουίτερ μήνυμα χωρίς περιστροφές: «Στην ορκωμοσία του, ο ντε Μπλάζιο ανεβαίνει στο βήμα με συντροφιά τα ταριχευμένα σώματα του Λένιν, του Μάο και του Χο Τσι Μινχ».

Μερικές ημέρες αργότερα, η δίκη με την κατηγορία του κομμουνισμού παίρνει γελοία τροπή. Η Νέα Υόρκη μόλις έχει πληγεί από μια θεαματική χιονοθύελλα και οι δρόμοι είναι κλειστοί. Οι εφημερίδες σπεύδουν να συναντήσουν πολίτες που έχουν αγανακτήσει από τα προβλήματα στον αποχιονισμό της πολύ καλής συνοικίας Upper East Side του Μανχάταν. Ο ντε Μπλάζιο τους «γυρνά την πλάτη», δηλώνει εξοργισμένη στην εφημερίδα New York Post μια κάτοικος της συνοικίας. «Με την άρνησή του να επισπεύσει τον αποχιονισμό του Upper East Side, λέει “δεν είμαι ένας δικός τους” (4)». Η φράση κυκλοφορεί στο διαδίκτυο και αναπαράγεται από τα τοπικά και τα εθνικά μέσα ενημέρωσης -και, ιδιαίτερα, από τα μέσα ενημέρωσης του πρώην δημάρχου Μπλούμπεργκ. Ο ντε Μπλάζιο, όμως, παραμένει πιστός στη ρητορική που του εξασφάλισε την εκλογική του επιτυχία.

Για να φτάσει στη δημαρχία μιας τέτοιας πολυπολιτισμικής πόλης, ο γιος μεταναστών στηρίχθηκε στην καταγωγή του (γερμανική από τον πατέρα του, ιταλική από τη μητέρα του), καθώς και στην οικογενειακή κατάστασή του: είναι παντρεμένος με μια μαύρη Αμερικανίδα. Η αυστηρή κριτική του για τις αναίτιες αστυνομικές έρευνες (stop and frisk) που υφίστανται οι έγχρωμοι πολίτες γοήτευσε μέρος του εκλογικού σώματος. Το στοιχείο, όμως, που φαίνεται να εξασφάλισε τη νίκη του, είναι σαφώς το οικονομικό του μήνυμα, το οποίο αποτέλεσε τον πυλώνα του προγράμματός του.

Η Νέα Υόρκη είναι τρίτη στην κατάταξη των πόλεων με τις μεγαλύτερες ανισότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες ήδη είναι από τις πλούσιες χώρες με τις μεγαλύτερες ανισότητες στον κόσμο. Στη συνοικία της Γουόλ Στριτ, τα μπόνους που εισπράττουν οι χρηματιστές -με μέσο όρο τα 164.530 δολάρια κατά κεφαλήν, το 2013- και οι αμοιβές που ξεπερνούν τα 20 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο, όπως οι αμοιβές του Λόιντ Μπλάνκφιν, προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της Goldman Sachs, το 2013, δεν προκαλούν αίσθηση. Η δημαρχία Μπλούμπεργκ ήταν απολύτως αφοσιωμένη στην ευημερία και την άνεση της μειονότητας των βαθύπλουτων, με το πρόσχημα ότι συμβάλλουν περισσότερο από όλους στα έσοδα του δήμου: το 5% των νοικοκυριών μοιράζεται το 38% του συνολικού εισοδήματος.

Με διαμερίσματα που πωλούνται συχνά έναντι αρκετών δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων σε μια παγκοσμιοποιημένη ελίτ, το νησί του Μανχάταν λάμπει περισσότερο από ποτέ. Αλλά, μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο μακριά, ένα καθόλου ευκαταφρόνητο τμήμα της νεοϋορκέζικης μεσαίας τάξης γλιστρά αργά προς τη φτώχεια. Μεταξύ 2008 και 2011, σύμφωνα με τα στοιχεία της Αμερικανικής Στατιστικής Υπηρεσίας, το διάμεσο εισόδημα (5)ανά νοικοκυριό υποχώρησε κατά 6%. Στα τέλη του 2011, τα μισά νοικοκυριά της πόλης είχαν εισόδημα λιγότερο από μιάμιση φορά το όριο της φτώχειας. Το 17% των νοικοκυριών με έναν εργαζόμενο πλήρους απασχόλησης και το 5,2% των νοικοκυριών με δύο εργαζόμενους ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Την ίδια στιγμή, τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί. Μεταξύ 2005 και 2012, σε σταθερές τιμές, το διάμεσο ενοίκιο αυξήθηκε κατά 11%, την ώρα που το εισόδημα των ενοικιαστών αυξανόταν μόνο κατά 2%. Σύμφωνα με το κέντρο Furman, περισσότεροι από τους μισούς ενοικιαστές στη Νέα Υόρκη δαπανούν τουλάχιστον το ένα τρίτο του εισοδήματός τους για στέγαση (6).

Το μέτρο-φάρος της εκστρατείας του ντε Μπλάζιο, στο οποίο ήταν αντίθετοι όλοι οι αντίπαλοί του, είναι η δημιουργία ενός ειδικού ταμείου εκπαίδευσης για όλους από την πιο νεαρή ηλικία. Το μέτρο θα χρηματοδοτηθεί από φόρο 0,05% στα εισοδήματα άνω των 500.000 δολαρίων. Η πρόταση έχει, κυρίως, συμβολικό χαρακτήρα: ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης δεν μπορεί να αποφασίσει μόνος του για την επιβολή ενός τέτοιου φόρου. Πρέπει να αποσπάσει την έγκριση του κυβερνήτη της πολιτείας της Νέας Υόρκης, Άντριου Κουόμο. Όμως, αν και ο Κουόμο, που φιλοδοξεί να λάβει το χρίσμα των Δημοκρατικών για τις προεδρικές εκλογές του 2016, δηλώνει προοδευτικός στα κοινωνικά ζητήματα -υποστηρίζει τον έλεγχο της οπλοκατοχής και τον γάμο των ομοφυλοφίλων-, διαπνέεται από έναν κάποιον οικονομικό συντηρητισμό. Ιδιαίτερα στο θέμα της φορολογίας. Τον Δεκέμβριο του 2011, σε επιστολή του προς τους κατοίκους της πολιτείας της Νέας Υόρκης, υπερηφανευόταν ότι έχει «καθιερώσει πρώτος το όριο επιβολής φόρων ιδιοκτησίας», ότι έχει φέρει τη φορολογία της μεσαίας τάξης «στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1953» και τους φόρους στις επιχειρήσεις «στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1968».

Το διπλό παιχνίδι του κυβερνήτη

Έτσι, οι φιλοδοξίες του ντε Μπλάζιο κινδυνεύουν να σκοντάψουν στην εμμονή του Κουόμο για λιγότερους φόρους. Οι δύο άνδρες, όσο και να διακηρύσσουν τη φιλία τους, όσο και να παρουσιάζονται ως πολιτικοί σύμμαχοι, περισσότερο μοιάζουν ως οι «άσπονδοι εχθροί» μέσα στο Δημοκρατικό Κόμμα. Οι αποκλίσεις τους αντανακλούν τη σύγκρουση μεταξύ των οπαδών μιας οικονομίας με λιγότερες ανισότητες, οι οποίοι εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε στελέχη όπως ο ντε Μπλάζιο ή η γερουσιαστής Ελίζαμπεθ Γουόρεν, και της δεξιάς πτέρυγας του Δημοκρατικού Κόμματος, που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη απέναντι στα συμφέροντα των εταιρειών και συσπειρώνεται γύρω από τον Κουόμο ή τη Χίλαρι Κλίντον.

Καθώς η κατανομή των ομοσπονδιακών κονδυλίων και η φορολογία αποτελούν αρμοδιότητες των πολιτειών, κάθε δήμαρχος έχει συμφέρον να διατηρεί καλές σχέσεις με τον κυβερνήτη της πολιτείας του, ειδικά εάν θέλει να ακολουθήσει τολμηρές πολιτικές. Ο Κουόμο, ωστόσο, παίζει διπλό παιχνίδι, προσπαθώντας, πρώτα απ’όλα, να διατηρήσει τις πιθανότητες του για τις προεδρικές εκλογές του 2016. Όταν οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι η κοινή γνώμη ήταν θετική, ο Κουόμο βρέθηκε δίπλα στον υποψήφιο δήμαρχο της Νέας Υόρκης για να υποστηρίξει το σχέδιό του για καθολική βρεφονηπιακή εκπαίδευση. Όταν, όμως, ήρθε η ώρα να το χρηματοδοτήσει, αντιστάθηκε σθεναρά στην επιβολή του νέου φόρου. Μετά από διελκυστίνδα αρκετών εβδομάδων, ο ντε Μπλάζιο κατάφερε, τελικά, την τριετή χρηματοδότηση της πρωτοβουλίας από την πολιτεία της Νέας Υόρκης.

Ο νέος δήμαρχος δεν επέδειξε την ίδια σθεναρή στάση στο ζήτημα των charter schools, δηλαδή των δημόσιων σχολείων που χρηματοδοτούνται από ιδιωτικούς πόρους, οι οποίοι δεν υπόκεινται στον έλεγχο των σωματείων των εκπαιδευτικών (7). Σε τέτοια ιδρύματα μορφώνεται ένα μικρό ποσοστό των Νεοϋορκέζων μαθητών (μόλις 6%). Ενώ οι περισσότεροι προοδευτικοί αντιμετωπίζουν τα συγκεκριμένα σχολεία ως μέσο υπονόμευσης του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς του στερούν πόρους και ταλαντούχους μαθητές, οι Ρεπουμπλικάνοι και οι διαχειριστές συνταξιοδοτικών ταμείων, που έχουν ως μόνιμη μέριμνα τον περιορισμό του ρόλου του κράτους, τα υπερασπίζονται με νύχια και με δόντια. Όταν ο ντε Μπλάζιο αναρωτήθηκε για τον λόγο ύπαρξης των σχολείων αυτών, ο Κουόμο έσπευσε να τα υποστηρίξει, υποχρεώνοντας τον δήμαρχο σε ταπεινωτική υποχώρηση. Στο ευρύ κοινό, ο δήμαρχος φάνηκε ως μαθητευόμενος, ενώ ο κυβερνήτης ως ένας έμπειρος πολιτικός.

Ο ντε Μπλάζιο, όμως, δεν είναι μνησίκακος. Όταν, στα τέλη Μαΐου, το Working Family Party, μια συμμαχία ακτιβιστών από διάφορα συνδικάτα και ενώσεις, το οποίο πρόσκειται στο Δημοκρατικό Κόμμα, διχάστηκε γύρω από το ζήτημα της υποστήριξης ή μη του Κουόμο για την ανανέωση της θητείας του τον ερχόμενο Νοέμβριο, ο ντε Μπλάζιο έδωσε πραγματική μάχη υπέρ του στο παρασκήνιο. Ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης δεν μπορεί εύκολα να αψηφήσει τον κυβερνήτη της πολιτείας του, πόσο μάλλον όταν ο Κουόμο έχει τη στήριξη του κόσμου του χρήματος. Ο σημερινός κυβερνήτης έχει ήδη συγκεντρώσει πάνω από 33 δισεκατομμύρια δολάρια για την επανεκλογή του, χωρίς, μάλιστα, να αντιμετωπίζει κάποιον σοβαρό αντίπαλο...

Το ζήτημα της στέγασης θα δώσει το μέτρο της αποφασιστικότητας του ντε Μπλάζιο. Κατά την προεκλογική εκστρατεία, υποσχέθηκε τη δημιουργία 200.000 νέων κατοικιών με χαμηλό ενοίκιο. Σύμφωνα με τους περισσότερους ειδικούς, ο στόχος θα είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί. Ο ίδιος ο ντε Μπλάζιο κάνει λόγο «για το μεγαλύτερο και το πιο φιλόδοξο σχέδιο δημιουργίας κατοικιών με χαμηλό ενοίκιο σε οποιαδήποτε πόλη στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών».

Όμως, ο κλάδος των ακινήτων ασκεί σημαντική επιρροή στη νεοϋορκέζικη πολιτική και είναι σημαντικό να μη δυσαρεστηθεί. Εξάλλου, οι πλούσιοι, οι οποίοι πληρώνουν εκατομμύρια δολάρια για ένα διαμέρισμα απέναντι από το Σέντραλ Παρκ, επιθυμούν να τους καλοπιάνουν, να έχουν θυρωρό, να διαθέτουν πισίνες και αίθουσες γυμναστικής. Δεν έχουν καμία όρεξη να μοιραστούν τη συνοικία τους -πόσο μάλλον τους κοινόχρηστους χώρους της κατοικίας τους!- με την πλέμπα που παίρνει το μετρό. Έτσι, μέχρι τώρα, ο ντε Μπλάζιο κρατάει τις ισορροπίες, δηλώνοντας ότι στηρίζει την ανάπτυξη του κλάδου των ακινήτων, φροντίζοντας, όμως, και να επηρεάζει την προσφορά στην κατεύθυνση κάλυψης των αναγκών των μεσαίων και φτωχών στρωμάτων.

Σθεναρή στάση απέναντι στους εργολάβους

Μέχρι στιγμής, η στρατηγική του έχει αποδειχτεί αποτελεσματική, όπως φαίνεται από την υπόθεση «Domino Sugar». Εδώ και αρκετά χρόνια, το μέλλον του παλαιού εργοστασίου επεξεργασίας ζάχαρης, που βρίσκεται στην καρδιά του Μπρούκλιν, προκαλεί ζωηρές συζητήσεις. Το 2012, ο εργολάβος Τζεντ Ουαλέντας αγόρασε την έκταση, με την υπόσχεση να χτίσει γραφεία για τις εταιρείες νέων τεχνολογιών, αλλά και 2.300 κατοικίες, μεταξύ τους και 660 κατοικίες με χαμηλό ενοίκιο. Ο δήμαρχος, όμως, έκρινε τις προβλέψεις ανεπαρκείς. Παρά τις απειλές του κατασκευαστή ότι θα εγκαταλείψει ολόκληρο το σχέδιο και παρά τις επιθέσεις του συνόλου των μέσων ενημέρωσης, ο ντε Μπλάζιο τήρησε σθεναρή στάση και ο Ουαλέντας δεσμεύτηκε να κατασκευάσει ακόμη 40 κατοικίες χαμηλού ενοικίου. Ο ντε Μπλάζιο κατάλαβε ότι οποιαδήποτε πολιτική υπέρ των φτωχών και των μεσαίων στρωμάτων κινδυνεύει να προκαλεί ανάλογες αντιπαραθέσεις με τους πλούσιους, τους πολιτικούς συμμάχους τους στην πρωτεύουσα της πολιτείας της Νέας Υόρκης, το Όλμπανι, καθώς και με τα μέσα ενημέρωσης που τους στηρίζουν. Έθεσε, λοιπόν, τον στόχο να προσφέρει πραγματικές υπηρεσίες στους πολίτες, ώστε να υπογραμμίσει το χάσμα ανάμεσα στα καθημερινά προβλήματά τους και τις ανησυχίες των μέσων ενημέρωσης.

Όσο η οικονομία της πόλης θα πηγαίνει καλά, ο ντε Μπλάζιο μάλλον θα είναι σε θέση να πραγματοποιήσει τις υποσχέσεις του «αστικού προοδευτισμού», ο οποίος ανακόπηκε τη δεκαετία του 1960. Άραγε, το Λος Άντζελες, το Σιάτλ, το Σαν Φρανσίσκο ή και το Σικάγο θα ακολουθήσουν το παράδειγμα της Νέας Υόρκης;

Eric Alterman

Δημοσιογράφος, συγγραφέας του βιβλίου «Kabuki Democracy. The System vs. Barack Obama», εκδόσεις Nation Books, Νέα Υόρκη, 2011.
Λογοθέτης Χάρης (μτφ)

(1Michael Barbaro και Michael M. Grynbaum, «Republicans cast de Blasio as a leading liberal foe», The New York Times, 14 Μαΐου 2014.

(2Η «Ιστορία Δύο Πόλεων» είναι μυθιστόρημα του Κάρολου Ντίκενς. Βλ. Nathaniel P. Morris, «De Blasio’s tale of two cities hits home», The Washington Post, 7 Μαρτίου 2014.

(3Βλ. Renaud Lambert, «Une élection selon Michael Bloomberg», Le Monde diplomatique, Ιούνιος 2010.

(4Jennifer Gould Keil και Frank Rosario, «De Blasio “getting back at us” by not plowing: UES residents», The New York Post, 21 Ιανουαρίου 2014.

(5(Σ.τ.Μ.) Διάμεσο εισόδημα (revenu médian) είναι το εισόδημα που χωρίζει τα νοικοκυριά σε δύο ίσες αριθμητικά ομάδες (το 50% των νοικοκυριών διαθέτει λιγότερο εισόδημα και το άλλο 50% των νοικοκυριών διαθέτει περισσότερο εισόδημα από το διάμεσο)

(6«NYC housing, 10 issues for NYC’s next mayor», Furman Center for Real Estate & Urban Policy, Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, 2013.

(7Βλ. Diane Ravitch, «Volte-face d’une ministre américaine», Le Monde diplomatique, Οκτώβριος 2010.

Μοιραστείτε το άρθρο