Με μάτια κατακόκκινα που προδίδουν εθισμό στις οπιούχες ουσίες, ο οδηγός γυαλίζει το τζιπ του, του οποίου το αμάξωμα δονείται από τον παλμό της εκκωφαντικής ηλεκτρονικής μουσικής. Ο Λόαν κατέφθασε γκαζωμένος από το «Ρυάκι των Νεράιδων», ένα λασπερό αυλάκι νερού που κυλάει στο βάθος ενός φαραγγιού στο χρώμα της ώχρας, για την επίσκεψη του οποίου οι παμπόνηροι χωρικοί της περιοχής απαιτούν την πληρωμή εισιτηρίου. Οι πελάτισσές του, τρεις νεαρές Ρωσίδες με ελαφρά περιβολή, ετοιμάζονται να δοκιμάσουν μια νέα τοπική ατραξιόν που προβάλλεται από μεγάλες πολύγλωσσες διαφημιστικές πινακίδες: βόλτα καβάλα σε στρουθοκάμηλο. Με μερικά επιπλέον χαρτονομίσματα (1), μερικοί ντόπιοι πιτσιρικάδες θα τις συνοδέψουν μέχρι την κορυφή ενός μεγαλοπρεπούς αμμόλοφου, ενός χαρακτηριστικού δείγματος της «ασιατικής Σαχάρας» που προβάλλεται από τα τουριστικά φυλλάδια. Στις 17.58, ο ήλιος θα δύσει πάνω από τον Κόλπο του Καμ Ρανχ, αφήνοντας πίσω του έναν εντυπωσιακό μπλε ουρανό σε αποχρώσεις κοβαλτίου, πλαισιωμένο από ρόδινα σύννεφα. Με μερικά ακόμα χαρτονομίσματα, οι τουρίστες θα έχουν τη δυνατότητα να ανεβούν σε προχειροφτιαγμένα έλκηθρα και να αφεθούν να γλιστρήσουν στην άμμο της πλαγιάς μέχρι το τζιπ που τους περιμένει.
Εκείνη την ώρα βγαίνουν από το λιμανάκι τους κι οι ψαράδες του Μούι Νε και του Φαν Θιέτ με τις μικρές βάρκες τους από φάιμπεργκλας, για να ρίξουν τα δίχτυα τους και τα παραγάδια τους ελπίζοντας ότι η ψαριά τους (γαύρος και καλαμάρια συνήθως) θα είναι ικανοποιητική. Τα παιδιά τους κάνουν βόλτες στην παραλία εφοδιασμένα με μεγάλες σακούλες σκουπιδιών και μαζεύουν τα πλαστικά μπουκάλια τα οποία θα πουλήσουν με το κιλό στην τοπική επιχείρηση ανακύκλωσης των σκουπιδιών.
Καθώς αυτή η παραλιακή περιοχή που φημίζεται για τους ψαρότοπούς της δεν έχει τίποτε το κοινό με τον πανέμορφο και διάσημο Κόλπο του Χαλόνγκ, οι οικισμοί της δεν έχουν κανένα από τα χαρακτηριστικά της αποικιακής αρχιτεκτονικής που θαυμάζουν οι τουρίστες στο Ανόι και στην Πόλη Χο Τσι Μινχ και βρίσκεται μακριά από τις ποιητικές όχθες του ποταμού Μεκόνγκ κι από τις περιοχές με τα πανέμορφα τοπία των ορυζώνων που σκαρφαλώνουν που σκαρφαλώνουν σε αναβαθμίδες στις πλαγιές των λόφων, δεν προσελκύει διόλου τα Δυτικά ταξιδιωτικά γραφεία. Αντίθετα, τα ρωσικά γραφεία έχουν κάνει αισθητή την παρουσία τους στην περιοχή, φέρνοντας τουρίστες που διψούν για ηδονική χαλάρωση κάτω από έναν ήλιο που θα τους κάνει να ξεχάσουν για λίγο τον τραχύ ρωσικό χειμώνα. Στη Μόσχα, από τον Νοέμβριο έως τις αρχές Απριλίου, οι στέγες είναι καλυμμένες από ένα παχύ στρώμα χιονιού. Κι οι Ρώσοι εργαζόμενοι δικαιούνται σαράντα ημέρες άδειας με αποδοχές…
Ο Ιλία Σουσλόφ, ένας τριαντάρης με παρουσιαστικό που θυμίζει Ηρακλή, είναι έξαλλος: «Είναι περίεργο. Αυτήν την εποχή, έχουμε πολλούς τουρίστες από το Καζάν (πρωτεύουσα της περιφέρειας του Ταταρστάν, στις όχθες του Βόλγα) και από το Ναμπερέσνιγιε Τσέλνυ (βιομηχανική πόλη που βρίσκεται διακόσια χιλιόμετρα ανατολικά του Καζάν). Σκεφτείτε ότι είναι η πρώτη φορά που ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Εδώ, το μόνο που κάνουν είναι να πίνουν, να τρώνε και να κοιμόνται. Καθόλου σπορ! Γι’ αυτούς, το σημαντικότερο πράγμα είναι η ξεκούραση». Ο επιχειρηματίας που κατάγεται από την Αγία Πετρούπολη άνοιξε την πρώτη σχολή kitesurf στην περιοχή. Καθώς δε χρεώνει την ώρα μαθήματος 54 ευρώ, η πελατεία του απέχει πολύ από εκείνη που επιθυμεί και την οποία είχε ανακαλύψει όταν άνοιξε την επιχείρησή του: τους εύπορους νεαρούς που αναζητούν τις δυνατές συγκινήσεις.
Ο κεραυνοβόλος του έρωτας για το Βιετνάμ ξεκίνησε το 2009. Εκείνη την εποχή, καθώς η ηγεσία της χώρας ανησυχούσε για τις κινεζικές διεκδικήσεις πάνω στις νήσους Σπάρτλεϊ (2), άρχισε να υπογράφει με τη Ρωσία πολλές συμφωνίες προμήθειας οπλικών συστημάτων: την περίοδο 2006-2009 παραγγέλθηκαν έξι υποβρύχια, δώδεκα μαχητικά αεροσκάφη και δύο φρεγάτες. Το διπλωματικό και στρατιωτικό ειδύλλιο επέτρεψε στον Σουσλόφ –καθώς και σε πολλούς άλλους Ρώσους- να απαλλαγούν από την υποχρέωση απόκτησης βίζας για διαστήματα παραμονής που δεν ξεπερνούσαν τις δύο εβδομάδες. «Μου άρεσε το kitesurf κι έτσι κατέφτασα κάποια στιγμή στο Φαν Θιέτ. Κι εδώ συνάντησα την ευτυχία. Αισθανόμουνα ελεύθερος καθώς όλα εδώ ήταν προσιτά. Επέστρεψα στη Ρωσία για να πουλήσω του στούντιο ντιζάιν που είχα δημιουργήσει κι αποφάσισα να εγκατασταθώ εδώ με τις οικονομίες μου. Με αυτό το εγχείρημα, είχα την αίσθηση ότι ενσάρκωνα πραγματικά την ρώσικη αντικουλτούρα».
Ο Αντρέι Κρασόφσκι ξεμπάρκαρε στις παραλίες του Βιετνάμ κάτω από παρόμοιες περιστάσεις. Ο μοσχοβίτης Αντρέι άνοιξε ένα εστιατόριο με θαλασσινά σε ένα οικόπεδο που νοίκιασε στην παραλία. «Στη Μόσχα ήμουνα όπως όλοι οι άλλοι: ένα άνευρο ρομπότ. Πηγαίναμε στη δουλειά με τις ακριβές κουστουμιές μας κι ο μοναδικός μας στόχος ήταν να αποκτήσουμε το πολυτελέστερο αυτοκίνητο. Φυσικά, η αρχή ήταν πολύ δύσκολη. Δεν υπήρχε τίποτε εδώ, εκτός από φιλόξενους ψαράδες και… φίδια». Σήμερα, το εστιατόριο αυτού του πρωτοπόρου έχει μεγαλώσει και τα τραπέζια του μπορούν να φιλοξενήσουν ενενήντα πελάτες. Η Βιετναμέζα σύζυγός του ασχολείται με τα οικονομικά της επιχείρησης και μιλάει ρώσικα χωρίς ίχνος ξένης προφοράς. Για καλή τους τύχη, απέναντι από το εστιατόριό τους άνοιξαν δύο ξενοδοχεία, το Seahorse και το Unique. Από εστιατόριο που απευθυνόταν σε Ρώσους και άλλους ξένους επιχειρηματίες και στελέχη επιχειρήσεων, μετατράπηκε σε στέκι τουριστών. Τέσσερις κοπέλες έχουν αναλάβει τον ρόλο του κράχτη και, μόλις φανεί κάποιος περαστικός, τον προσεγγίζουν κραδαίνοντας τους πλαστικοποιημένους καταλόγους.
Τα ξενοδοχεία που πρωτοχτίστηκαν στο Μούι Νε και το Φαν Θιέτ φιλοξενούσαν μια πελατεία εύπορων νεαρών Ρώσων που διψούσαν για εξωτισμό. Μετά τις λαϊκές εξεγέρσεις στην Αίγυπτο και στην Τυνησία, η περιοχή σαρώθηκε από ένα πραγματικό τουριστικό τσουνάμι. Όπως μας εξηγεί ο Στιβ Ρέιμοντ, διαχειριστής του Pandanus Resort στο Φαν Θιετ, «μετά τον Ιανουάριο του 2011, όλα τα ρωσικά τσάρτερ που είχαν προορισμό την Τύνιδα και το Κάιρο άλλαξαν προορισμό και κατευθύνθηκαν στο αεροδρόμιο της Πόλης Χο Τσι Μινχ ή ακόμα και στο πρώην στρατιωτικό αεροδρόμιο του Καμ Ρανχ που βρίσκεται πολύ κοντά στα παράλια».
Το πρώτο πρακτορείο που επιχείρησε τη στροφή στο Βιετνάμ ήταν το Pegas Touristik. Έξι μήνες τον χρόνο, πραγματοποιεί τέσσερις πτήσεις τσάρτερ την βδομάδα προς το αεροδρόμιο του Καμ Ρανχ που βρίσκεται σε απόσταση τριάντα χιλιομέτρων από το θέρετρο του Νχα Τρανγκ. Το 2011, 102.000 Ρώσοι τουρίστες επισκέφτηκαν το Βιετνάμ. Το 2012, ο αριθμός τους αυξήθηκε στους 172.000, ενώ το 2013 έφθασε τους 250.000. Η γαλλόφωνη βιετναμική εβδομαδιαία εφημερίδα «Le Courrier du Vietnam» πανηγυρίζει για τον τριπλασιασμό των Ρώσων τουριστών (αν και φουσκώνει λιγάκι τα ποσοστά) (3).
Τσιπς, μπύρες και φρούτα του δράκου στα τοπικά σουπερμάρκετ
Για να ανταποκριθούν στις ανάγκες του νέου κύματος μαζικού τουρισμού, στο Νχα Τρανγκ ξεφύτρωσαν 250 ξενοδοχεία, ενώ στις αμμουδιές της παραλιακής ζώνης που εκτείνεται ανάμεσα στο Φαν Θιέτ και στο Μούι Νε χτίστηκαν άλλα 139. Σχεδόν όλα τα ξενοδοχεία της περιοχής (Pandanus, Terracotta Resort, Swiss Village, Malibu, Great Coconut, Ocean Star…) διαθέτουν πισίνα που βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα, λιμνούλες με λωτούς και μπανγκαλόους στην ίδια απόχρωση με τους γειτονικούς αμμόλοφους. Κάθε βράδυ, στο Pandanus του Μούι Νε, μια οικογένεια Φιλιππινέζων καλλιτεχνών ανεβαίνει στη σκηνή που έχει στηθεί μπροστά από την πισίνα και ερμηνεύει ολόκληρο το ρεπερτόριο της Lady Gaga για τους παραθεριστές που έχουν μεθύσει από τις μπύρες που προσφέρονται κατά βούληση από το ξενοδοχείο. Τα τουριστικά πακέτα διατίθενται σε εξευτελιστικές τιμές: από 730 ως 875 ευρώ για δώδεκα διανυκτερεύσεις και τον αεροπορικό ναύλο. Παραδόξως, τα ξενοδοχεία αυτού του τύπου πολλαπλασιάζονται… για να ικανοποιήσουν μια πελατεία η οποία ξοδεύει ολοένα λιγότερα χρήματα.
Όπως εξηγεί ο ξενοδόχος Ερικ Χέιμανς, «οι τουρίστες αυτοί δεν ξανάρχονται στη χώρα. Τους διαδέχονται κάθε φορά Ρώσοι από ολοένα μικρότερες κι ασήμαντες πόλεις. Είδα κάποιους από αυτούς να περπατάνε χιλιόμετρα μέχρι την έξοδο της πόλης ελπίζοντας ότι θα βρουν φθηνότερες τιμές για το εμφιαλωμένο νερό». Τα ξενοδοχεία του, τα Mui Ne I, II και III, προσφέρουν άνετα δωμάτια στα οποία η διανυκτέρευση κοστίζει 18 ευρώ. Τα φοινικόδεντρα εξασφαλίζουν λίγη σκιά σε όσους θέλουν να περάσουν την ώρα τους στην πισίνα. Στον κατάλογο των εστιατορίων των ξενοδοχείων του συναντάει κανείς πίτσα με τέσσερα τυριά και βιετναμέζικα ρυζομακάρονα noodles. «Τουλάχιστον, με τις τόσο χαμηλές τιμές που προσφέρω, μένω ανοικτός όλη την χρονιά, τη στιγμή που όλοι οι άλλοι κλείνουν τρεις μήνες τον χρόνο».
Το μυστικό των χαμηλών τιμών του; Η απόσταση από την παραλία. Το 2010, ο φλαμανδόφωνος Βέλγος επιχειρηματίας αποφάσισε με τον ντόπιο συνέταιρό του να εξασφαλίσουν χαμηλό κόστος κατασκευής χτίζοντας από την πάνω πλευρά του παραλιακού δρόμου, κοντά στα σπίτια των ψαράδων. Βέβαια, για να φτάσει ο πελάτης του στην παραλία, θα πρέπει να περπατήσει διακόσια μέτρα: πρόκειται για απαγορευτική απόσταση γι’ αυτούς τους νέους Ρώσους τουρίστες, όσο οικονόμοι κι αν είναι (4). Γι’ αυτόν τον λόγο, αποφάσισε να στραφεί σε μια διαφορετική πελατεία, η οποία οργανώνει μόνη της το ταξίδι της κι επιθυμεί να βρίσκεται σε μια κάποια επαφή με τους αυτόχθονες. Νοικιάζει μάλιστα σε αυτούς τους μποέμ πελάτες του μηχανάκια προς 7 ευρώ την ημέρα, για να έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν την περιοχή αποφεύγοντας τις υπερβολικά τυποποιημένες περιηγήσεις που οργανώνουν τα ταξιδιωτικά γραφεία. «Πριν από μερικές ημέρες, μερικοί ντόπιοι πιτσιρικάδες τους περίμεναν στην κορυφή ενός αμμόλοφου, κρατώντας πέτρες. Τους ζήτησαν δέκα δολάρια (περίπου 7 ευρώ) για να τους αφήσουν ήσυχους. Τα παιδιά εδώ δεν είναι κακά, αλλά έχουν σχηματίσει μια εξαιρετικά κυνική εικόνα για τους ξένους επισκέπτες της χώρας». Σε καθένα από τα δωμάτια του ξενοδοχείου του είναι αναρτημένη μια πινακίδα με την οποία η διεύθυνση ζητάει από τους πελάτες να μην δίνουν χρήματα στα ντόπια παιδιά.
Παρά τις πανταχού παρούσες δίγλωσσες πινακίδες, πολύ συχνά οι Ρώσοι τουρίστες βρίσκονται αντιμέτωποι με προβλήματα επικοινωνίας που οφείλονται στη γλώσσα: στα εμπορικά καταστήματα, τόσο οι πελάτες όσο και το προσωπικό γνωρίζουν μονάχα λιγοστές λέξεις της αγγλικής γλώσσας. Η Τούνα Νγκιγιέν, ιδιοκτήτρια του εστιατορίου Vostok-Zapad (στη ρωσική «Ανατολικά – Δυτικά»), μας διηγείται το εξής περιστατικό: «Προχθές, μια έξαλλη πελάτισσα επαναλάμβανε διαρκώς στα ρωσικά την λέξη “Έκπτωση!” σε μια κακόμοιρη πωλήτρια η οποία δεν την καταλάβαινε. Κι όμως, η πελάτισσα ήταν πεπεισμένη ότι οι Βιετναμέζοι μιλάνε ρώσικα κι ότι η πωλήτρια την κορόιδευε». Η Νγκιγιέν αναγκάστηκε να παρέμβει για να ηρεμήσουν τα πνεύματα. «Βέβαια, δεν θα πρέπει να δίνουμε υπερβολική διάσταση σε αυτές τις εντάσεις. Οι σχέσεις μας είναι καλές… τουλάχιστον όσο όλες οι πλευρές κερδίζουν από αυτήν την συνύπαρξη». Παρόλα αυτά, καθώς καταβάλλεται προσπάθεια να περιοριστούν επεισόδια τέτοιου είδους, η Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων του Νχα Τρανγκ ανέθεσε στους καθηγητές ρωσικής γλώσσας του Ρωσικού Κέντρου για την Επιστήμη και τον Πολιτισμό του Ανόι να διδάξουν τη γλώσσα στους 82 μαθητές της.
Στα προβλήματα επικοινωνίας προστίθεται και το πρόβλημα των υποδομών οι οποίες δεν είναι πάντοτε ικανοποιητικές. Απέναντι από τα ξενοδοχεία τεσσάρων αστέρων, το πεζοδρόμιο της λεωφόρου μπροστά στα εστιατόρια και στα καταστήματα με τα τουριστικά είδη είναι ξεχαρβαλωμένο και μερικές φορές γεμάτο σκουπίδια, τα οποία σκαλίζουν οι αρουραίοι που αναζητούν την τροφή τους. Τα λιγοστά μινιμάρκετ προσφέρουν το ίδιο μονότονο τρίπτυχο προϊόντων: τσιπς Pringles, μπύρα Heineken και φρούτα. Επιπλέον, οι τιμές τους είναι 30% υψηλότερες σε σχέση με την πρωτεύουσα.
Τίθεται επίσης και το ζήτημα της ιδιοκτησίας των ξενοδοχείων. Παρά το γεγονός ότι στο Μούι Νε και στο Φαν Θιετ έχουν επισήμως εγκατασταθεί μόνιμα 400 Ρώσοι πολίτες, μονάχα οι Βιετναμέζοι έχουν δικαιώματα χρήσης κι εκμετάλλευσης της γης, καθώς το κράτος είναι ο μοναδικός ιδιοκτήτης της και δεν υφίσταται ατομική ιδιοκτησία πάνω σε αυτή. Αντίθετα, οι Βιετναμέζοι της διασποράς μπορούν να αποκτήσουν το δικαίωμα εκμετάλλευσης των κρατικών εκτάσεων: οι «Βιετ Κιέ» («Viet Kieu», οι Βιετναμέζοι του εξωτερικού) υπολογίζονται ανάμεσα σε 2,7 και 4 εκατομμύρια. Από αυτούς, 60-150.000 εκτιμάται ότι ζουν στην Ρωσία. Όπως μας εξηγεί ο Νγκιγιέν Χάι Ναμ, πρόεδρος της Ένωσης των Βιετναμέζων Επιχειρηματιών της Γαλλίας, «στη Γαλλία, πολλοί από εμάς έχουν πολιτογραφηθεί Γάλλοι πολίτες και συνεπώς είναι δύσκολο να αποδείξουν στις αρχές ότι ανήκουν στο βιετναμικό έθνος. Οι Βιετναμέζοι που ζουν στην Ρωσία και στην Ουκρανία δεν κατόρθωσαν ποτέ να αλλάξουν υπηκοότητα, όμως, μετά την περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, πλούτισαν επιδιδόμενοι σε κάθε είδους νόμιμες ή λιγότερο νόμιμες εμπορικές δραστηριότητες. Σε αυτά ακριβώς τα μέλη της διασποράς το Βιετνάμ κάνει τα γλυκά μάτια».
Επιπλέον, οι Βιετναμέζοι ενοικιαστές της γης και οι ξένοι ξενοδόχοι οφείλουν να προσαρμοστούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα στις απαρχαιωμένες πρακτικές των τοπικών αξιωματούχων που έχουν αιφνιδιαστεί από την ταχύτατη ανάπτυξη του τουρισμού. Ο Χέιμανς εξηγεί: «Θα πρέπει να συμβιβαστεί κανείς με την ιδέα ότι θα ανοίξει το ξενοδοχείο και θα προσλάβει προσωπικό χωρίς καν να ελπίζει ότι θα αποκτήσει άδεια λειτουργίας. Είδα ξένους επενδυτές οι οποίοι αισθάνονταν τόσο άβολα με αυτήν την κατάσταση ώστε δεν συμπλήρωσαν καν εξάμηνο στη χώρα, παρά το γεγονός ότι είχαν καταρτίσει ένα πολύ σοβαρό business plan». Στο Βιετνάμ, μονάχα μια στις πέντε συναλλαγές που αφορούν την ενοικίαση γης καταγράφεται από τις αρμόδιες αρχές, με αποτέλεσμα να στερούνται οι Δήμοι σημαντικά φορολογικά έσοδα.
Κι όταν οι δουλειές πάνε καλά, θα πρέπει να είναι κανείς γενναιόδωρος με τους κρατικούς υπάλληλους κάθε υπηρεσίας και κάθε βαθμού. Οι ξενοδόχοι του Φαν Θιέτ που νοικιάζουν μοτοσικλέτες στους τουρίστες είναι σίγουροι ότι οι πελάτες τους θα κυκλοφορούν ανενόχλητοι χάρη στη μηνιαία «δωρεά» 50 δολαρίων (35 ευρώ) ανά όχημα που καταβάλλουν στην τοπική αστυνομία. Σύμφωνα δε με τους ξενοδόχους, πρόκειται για μια γενικευμένη πρακτική.
Να προσελκυστεί ο κόσμος της διασποράς
Νοτιότερα, στην άκρη του Κόλπου, οι ψαράδες του Ντουκ Λονγκ είναι ενθουσιασμένοι που γλύτωσαν από τις συνέπειες του μαζικού τουρισμού. Η –προσωρινή- σωτηρία τους οφείλεται στις ριπές του ανέμου που σαρώνουν όλη την μέρα τα πλίνθινα σπιτάκια του οικισμού τους, παρασύροντας στους στρόβιλούς τους τα σκουπίδια της τουριστικής περιοχής. Στο κέντρο του χωριού, πολύ κοντά στην παραλία που έχει μετατραπεί σε χωματερή, οι άντρες παίζουν χαρτιά κάτω από μια τέντα από πισσωμένο καραβόπανο, ενώ οι γυναίκες τους μπαλώνουν τα δίχτυα σιγοτραγουδώντας. Τα παιδιά τους δεν χρειάζεται να κατεβούν στην παραλία για να μαζέψουν πλαστικά μπουκάλια. Όπως μας εξηγεί ο Χοάνγκ Ναμ που απλώνει τα καλαμάρια του στον ήλιο, «τα τζετ σκι των Ρώσων και τα ταχύπλοα με το οποία κάνουν θαλάσσιο σκι διώχνουν τα καλαμάρια που καταφεύγουν στα μέρη μας αναζητώντας ήσυχα νερά. Κι εμείς, μόλις νυχτώσει, με το φως των αστεριών, βγαίνουμε και τα μαζεύουμε. Τα ξεραίνουμε στον ήλιο και στη συνέχεια τα πουλάμε ως δόλωμα για σκουμπριά σε πλανόδιους εμπόρους».
Για τον Νγκιγιέν Χάι Ναμ, «το μεγαλύτερο πρόβλημα του Βιετνάμ είναι η ποιότητα των υποδομών του, του οδικού και του σιδηροδρομικού δικτύου του. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα δεν ξανάρχονται». Κατά τη γνώμη του, «η χώρα πρέπει να στραφεί στην τουριστική αγορά των Βιέτ Κιέ». Καθώς τα περισσότερα από τα μέλη της διασποράς εγκατέλειψαν την χώρα την δεκαετία του 1970, θα μπορούσαν να επωφεληθούν από όλα όσα μπορεί να τους προσφέρει το Μούι Νε, το Φαν Θιέτ και το Νχα Τρανγκ για να περάσουν εδώ τα γηρατειά τους μέσα στην άνεση. «Ακόμα κι αν εγκατέλειψαν την χώρα για πολιτικούς λόγους (5) τους γίνεται σήμερα μια εξαιρετικά θερμή υποδοχή. Εξάλλου, το 75% του πληθυσμού της χώρας έχει ηλικία μικρότερη των 35 ετών και δεν βίωσε τα οδυνηρά γεγονότα που συγκλόνισαν την ιστορία της χώρας».
Το Υπουργείο Τουρισμού έχει ακόμα μεγαλύτερες βλέψεις. Συνιστά την «εντατικοποίηση των επενδύσεων στον κλάδο των κατασκευών και την βελτίωση των υποδομών, με παράλληλη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος και των συναφών υπηρεσιών, έτσι ώστε να προσελκυστούν περισσότεροι τουρίστες». Σύμφωνα δε με τις εκτιμήσεις του, «αν συνεχιστεί η διαφημιστική προβολή των τόπων παραθερισμού της χώρας, θα μπορούσε να φιλοξενήσει μέχρι και ένα εκατομμύριο Ρώσους τουρίστες τον χρόνο (6).» Όποια κι αν είναι η εθνικότητα των μελλοντικών τουριστών, μάλλον θα πέσει άφθονο μπετόν στις παράκτιες περιοχές και στα ψαροχώρια…
