Αυτή τη φορά θα είναι δύσκολο να αγνοήσει κανείς το αποτέλεσμα της ψήφου, βασιζόμενος σε μια πολιτική τάξη που διαψεύστηκε από το αποτέλεσμα της 23ης Ιουνίου, για να μπαλώσει κάτι που ο λαός απέρριψε. Στο Λονδίνο κανείς δεν μπορεί να φανταστεί ότι είναι δυνατόν να υπάρξει δημοκρατική «παράκαμψη» του αποτελέσματος, όπως εκείνη που σημειώθηκε την επαύριο των δημοψηφισμάτων για την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2005 στην Γαλλία και την Ολλανδία. Είναι επίσης αδύνατον οι Βρετανοί να τύχουν της ίδιας περιφρόνησης με τους Έλληνες, οι οποίοι ζήτησαν τον επαναπροσανατολισμό της πορείας της Ένωσης, αλλά ως απάντηση έλαβαν χρηματοπιστωτική ασφυξία και αναγκάστηκαν ν’ αποδεχθούν μια κοινωνική εκκαθάριση με καταστροφικά οικονομικά αποτελέσματα (1).
Το 1967, ο στρατηγός ντε Γκωλ αντέδρασε στην είσοδο του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΟΚ γιατί αρνιόταν «τη δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερου εμπορίου στην δυτική Ευρώπη, σε αναμονή της αντίστοιχης ευρωατλαντικής ζώνης, η οποία θα αφαιρούσε από την ήπειρό μας την ίδια της την προσωπικότητα». Θα ήταν ωστόσο άδικο να ρίξουμε στο Λονδίνο όλη την ευθύνη για μια τέτοια εξέλιξη, αφού βρήκε πρόθυμους συνεργούς στο Βερολίνο, το Παρίσι, την Ρώμη, την Μαδρίτη… Σε σημείο που να μην διακρίνουμε πλέον καλά ποια «προσωπικότητα», ποια χαρακτηριστικά της Ε.Ε. υπερασπιζόμαστε ακόμα. Είναι άλλωστε ιδιαίτερα διαφωτιστικό το γεγονός ότι, προκειμένου να εμποδίσει την αναχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, η Ε.Ε. συμφώνησε, χωρίς μεγάλη δυσκολία, στην κατάργηση των κοινωνικών επιδομάτων για τους εργαζόμενους των άλλων ευρωπαϊκών κρατών και στην αυξημένη προστασία των συμφερόντων του χρηματοπιστωτικού τομέα.
Η Ένωση, η οποία υπήρξε έμπνευση των ελίτ του πνεύματος και που γεννήθηκε σ’ ένα κόσμο όπου κυριαρχούσε ο ψυχρός πόλεμος, έχασε πριν από 25 χρόνια μια ιστορική ευκαιρία να δημιουργήσει έναν άλλο κόσμο. Η πτώση της ΕΣΣΔ προσέφερε στην Γηραιά Ήπειρο τη δυνατότητα να θεμελιώσει ένα σχέδιο που θα ικανοποιούσε την ελπίδα των λαών για ειρήνη και κοινωνική δικαιοσύνη. Θα έπρεπε όμως να μην φοβηθεί να γκρεμίσει και να ξαναχτίσει το γραφειοκρατικό οικοδόμημα, το οποίο υψώθηκε εν αγνοία των εθνών, να μην φοβηθεί να αντικαταστήσει το ελεύθερο εμπόριο ως κινητήρια δύναμη. Στον θρίαμβο του πλανητικού ανταγωνισμού, θα μπορούσε τότε να έχει αντιτάξει ένα μοντέλο περιφερειακής συνεργασίας, κοινωνικής προστασίας, ομαλής ενσωμάτωσης των λαών του πρώην Ανατολικού Μπλοκ.
Αντί για μια μεγάλη κοινότητα, προτίμησε να δημιουργήσει μια μεγάλη αγορά. Γεμάτη κομισάριους, κανονισμούς για τα μέλη, τιμωρίες για τους λαούς αλλά ορθάνοιχτη στον αθέμιτο ανταγωνισμό για τους εργαζόμενους. Χωρίς ψυχή και χωρίς άλλη βούληση από το να αρέσει στους πλουσιότερους και στους καλύτερα συνδεδεμένους με τις χρηματοπιστωτικές αγορές και τις μεγάλες μητροπόλεις (2). Η Ένωση δεν θρέφει πια παρά την τιμωρία και τη λιτότητα, οι οποίες δικαιολογούνται μονάχα από το «μη χείρον βέλτιστον».
Δεν είναι υποχρεωτικό να δούμε στη βρετανική ψήφο μόνο τον λαϊκισμό και την ξενοφοβία. Οι αυτιστικές, απαξιωμένες πολιτικές ελίτ δεν μπορούν ν’ απαντήσουν στη λαϊκή οργή που απελευθερώθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο και που μεγεθύνεται και αλλού, ακρωτηριάζοντας ακόμα περισσότερο την εθνική κυριαρχία κάθε λαού προς όφελος μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης που σχεδόν κανείς δεν επιθυμεί.