Τον Ιανουάριο του 2014, κατά τη διάρκεια της 2ης Συνόδου Κορυφής των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, οι ηγέτες τριάντα τριών κρατών της περιοχής ανακήρυξαν τον Φιντέλ Κάστρο «πολιτικό και ηθικό ηγέτη της Αμερικής», ένα τίτλο που δείχνει το ανάστημα του «líder máximo».
Ως σύγχρονος Δαβίδ, ο Κάστρο ενσαρκώνει τη μάχη ενάντια στον βορειοαμερικάνο Γολιάθ. Εισβολή, απόπειρες δολοφονίας, οικονομικό εμπάργκο, χρηματοδότηση της αντιπολίτευσης: η Ουάσινγκτον δοκίμασε τα πάντα για να ανατρέψει τους «μουσάτους» που πήραν την εξουσία το 1959 και να καταδείξει τους κινδύνους που κρύβονταν στις φιλοδοξίες τους. Όμως, με τον ίδιο τρόπο που η σοβιετική απειλή οδήγησε τις ευρωπαϊκές ελίτ σε κάποιες υποχωρήσεις στη διάρκεια του 20ού αιώνα, η Κούβα υποχρέωσε τις ΗΠΑ να τροποποιήσουν την προσέγγισή τους για την «πίσω αυλή» τους. Στις 13 Μαρτίου 1961, ο πρόεδρος Τζον Κέννεντι δηλώνει: «Ας μετασχηματίσουμε και πάλι την αμερικανική ήπειρο σ’ ένα τεράστιο χωνευτήρι επαναστατικών ιδεών (…). Ας αφυπνίσουμε και πάλι την αμερικανική μας επανάσταση ώστε να οδηγεί τους αγώνες των ανθρώπων παντού». Θα είχε άραγε χρησιμοποιήσει τέτοιο λεξιλόγιο αν οι μαχητές της Σιέρα Μαέστρα δεν είχαν καταφέρει, ενάντια σε κάθε πρόβλεψη, ενάντια σε κάθε προφύλαξη, να καταστρέψουν μια διεφθαρμένη δικτατορία υποταγμένη στις ΗΠΑ; Θα χρειαστεί, όμως, να περιμένουμε περισσότερο από μισό αιώνα μέχρι η Ουάσινγκτον να άρει (εν μέρει) το εμπάργκο που είχε επιβάλλει στη χώρα και στους ανθρώπους που είχαν φέρει την αναστάτωση –δηλαδή λίγη δικαιοσύνη– σε μια περιοχή που για καιρό βασανιζόταν από δικτάτορες και τυράννους.
Η Κούβα έχει περίπου τον ίδιο πληθυσμό με τη γειτονική της Αϊτή. Αυτό δίνει μια ιδέα για το πού θα είχε καταλήξει σε θέματα εκπαίδευσης, υγείας, εθνικής υπερηφάνειας, διεθνούς κύρους χωρίς την επανάσταση. Ποια χώρα σήμερα δεν στέλνει τους καλύτερους διπλωμάτες της στην Αβάνα; Μια τέτοια αναγνώριση, η οποία θρέφεται και από την εποποιία μιας εκ των μεγαλυτέρων επαναστάσεων στην ιστορία της ανθρωπότητας, βασίστηκε σε εξαιρετικούς ανθρώπους. Στην αρχή δεν ήταν παρά μια φούχτα. Ανάμεσά τους και ο Φιντέλ Κάστρο. Σε ηλικία δεκατριών ετών, οργάνωσε την πρώτη του εξέγερση των εργατών στα χωράφια με ζαχαροκάλαμο του πατέρα του (1).
Το 1960, σε επίσκεψή του στην Κούβα, ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ επέλεξε τον τίτλο «Τυφώνας στη ζάχαρη» για τη σειρά των ρεπορτάζ που αφιέρωσε στο νησί, το οποίο μόλις είχε προσδώσει υπερηφάνεια στη Λατινική Αμερική και το οποίο ετοιμαζόταν να γίνει το αρχηγείο των επαναστατών της «Tricontinentale» (2). Ο Σαρτρ έγραφε: «Το μεγαλύτερο σκάνδαλο της κουβανικής επανάστασης δεν είναι που απαλλοτρίωσε την γη των μεγαλοκτηματιών, αλλά που έφερε τα παιδιά στην εξουσία (…) Αν χρειάζεται ένα νήμα για να καταλάβουμε τι συνέβη –και χρειάζεται– η νεολαία είναι η πιο άμεση, η πιο αναμφισβήτητη απόδειξη (…) Εδώ, χωρίς να παύει να είναι μια περίοδος της ζωής, έγινε επίσης ένα εσωτερικό χάρισμα των ηγετών της. (…) Δεν πρέπει να έχεις ζήσει πολύ για να διοικήσεις. Για να υπακούσεις, αρκεί να είσαι μεγαλύτερος από τριάντα» (3).
Ωστόσο, ο φιλόσοφος προειδοποιούσε: «Όταν ο άνθρωπος-ορχήστρα γεράσει, η επανάσταση γίνεται δύσκαμπτη, τα θεμέλιά της τρίζουν». Στη διάρκεια των δεκαετιών που πέρασαν, οι ελλείψεις, οι δίκες, η καταστολή αμαύρωσαν το αστραφτερό αποτέλεσμα της επανάστασης. Και εδώ και πολλά χρόνια, η Κούβα δεν ανήκει πια στον «άνθρωπο-ορχήστρα» που την εδραίωσε στις συνειδήσεις των λαών ολόκληρου του πλανήτη.
Στη φωτογραφία: Ο Φιντέλ Κάστρο μόλις έχει προσγειωθεί στο αεροδρόμιο της Ουάσιγκτον στις 15 Απριλίου 1959 (φωτ.: Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, ΗΠΑ).
