el | fr | en | +
Accéder au menu

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

«Χωρίς πτώμα δεν υπάρχει έγκλημα» στο Σαλβαδόρ

Ο πρόεδρος Μπουκέλε μπορεί να αισθάνεται ικανοποιημένος για την ιστορική μείωση της βίας το 2021. Αλλά το θαύμα αυτό ίσως είναι απλώς ένας αντικατοπτρισμός.

«Το 2021 είναι η πιο ασφαλής χρονιά που καταγράφηκε ποτέ στο Σαλβαδόρ», δηλώνει με χαρά ο πρόεδρος Ναγίμπ Μπουκέλε στις 16 Δεκεμβρίου 2021 (1). Με φωτεινό χαμόγελο, το χαρακτηριστικό καπελάκι σχεδόν βιδωμένο στο κεφάλι, προσεκτικά ψαλιδισμένο γένι και τα χέρια ανοιχτά, αυτός που στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυτοπαρουσιάζεται ως ο «πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος (CEO) του Σαλβαδόρ» έχει πάρει μια στάση που μπορεί να φανεί χρήσιμη στο ακροατήριό του: μία πολυάριθμη ομάδα νέων ανθρώπων, έτοιμοι να καταταγούν στις ένοπλες δυνάμεις για την υλοποίηση του εθνικού σχεδίου κατά των συμμοριών.

Πράγματι, το Σαλβαδόρ μπορεί να αισθάνεται ικανοποιημένο για την ιστορική μείωση της βίας: η χώρα έκλεισε το 2021 με «μόνο» 1.147 ανθρωποκτονίες, δηλαδή με ποσοστό 17,6 ανθρωποκτονίες ανά 100.000 κατοίκους, το χαμηλότερο που έχει καταγραφεί από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, το 1992. Το 2020, οι επίσημες πηγές είχαν ήδη αναφέρει μείωση των ανθρωποκτονιών κατά 45% -με τις περισσότερες να αποδίδονται στις συμμορίες Salvatrucha και Barrio-18. Οι ανακοινώσεις προκαλούν ικανοποίηση, σε μια περιοχή που θεωρείται το παγκόσμιο επίκεντρο της βίας. Τέτοιοι αριθμοί ήταν ακόμη αδιανόητοι το 2015, όταν οι ανθρωποκτονίες υπερέβαιναν τις 108 ανά 100.000 κατοίκους.

Αλλά το θαύμα του Σαλβαδόρ θα μπορούσε να είναι απλώς ένας αντικατοπτρισμός. Ο πρόεδρος αποδίδει τα θεαματικά αποτελέσματα στο «σχέδιο εδαφικού ελέγχου», το οποίο εγκαινίασε το 2019, λίγο μετά την εκλογή του. Κεντρικό στοιχείο του σχεδίου, η στρατιωτική κατοχή των συνοικιών που βρίσκονταν στα χέρια των maras (συμμορίες). Έρευνα του μέσου ενημέρωσης «El Faro», τότε με έδρα το Σαν Σαλβαδόρ, αποκάλυψε ότι, στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση είχε διαπραγματευθεί μυστικά μια εκεχειρία με τις συμμορίες, έτσι ώστε να κρατήσει τον αριθμό των ανθρωποκτονιών όσο γίνεται πιο χαμηλά (2) εν όψει των βουλευτικών εκλογών, με αντάλλαγμα τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης για τους αρχηγούς των συμμοριών.

Ο Όσκαρ Μαρτίνες, αρχισυντάκτης του «El Faro», συνοψίζει με λίγες λέξεις τη βάρβαρη πραγματικότητα: «Ποιο είναι το πρόβλημα;», μας ρωτά. «Όταν οι πολιτικοί τελικά παραβιάζουν τις συμφωνίες με τις συμμορίες, είτε επειδή η συνεννόηση αποκαλύπτεται είτε επειδή πλησιάζουν εκλογές, οι συμμορίες απαντούν με το μοναδικό πολιτικό κεφάλαιο που διαθέτουν: τα πτώματα». Η στρατηγική υπόγειας συνεννόησης με τις maras είχε ήδη εφαρμοστεί το 2012 από την αριστερή κυβέρνηση του Μετώπου Εθνικής Απελευθέρωσης Φαραμπούντο Μαρτί (FMLN). «Το 2015, όταν το FMLN αθέτησε την εκεχειρία, γνωρίσαμε την πιο αιματηρή χρονιά στην ιστορία της χώρας», προσθέτει ο Μαρτίνες.

Παράνομα νεκροταφεία

Και αφού οι ίδιες αιτίες παράγουν τα ίδια αποτελέσματα, οι maras υπενθύμισαν στην κυβέρνηση τις υποσχέσεις της, διαπράττοντας 47 ανθρωποκτονίες τον Νοέμβριο του 2021 και, στη συνέχεια, 87 ακόμη ανθρωποκτονίες μέσα σε μόλις τρεις ημέρες, τον Μάρτιο του 2022. Η απάντηση του προέδρου Μπουκέλε ήταν να κηρύξει τον «πόλεμο κατά των συμμοριών» και κατάσταση έκτακτης ανάγκης, διατάζοντας τη σύλληψη και τη φυλάκιση χωρίς δίκη δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίοι θεωρούνται «τρομοκράτες». Το σύνολο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, εγχώριων και διεθνών, μεταξύ τους η Διεθνής Αμνηστία και η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (CHR), καταγγέλλουν αυθαίρετες φυλακίσεις, βασανιστήρια και κακομεταχείριση στα κέντρα κράτησης. Τουλάχιστον 21 άνθρωποι έχουν πεθάνει κατά τη διάρκεια της κράτησής τους.

Το «σχέδιο εδαφικού ελέγχου», εμβληματικό μέτρο του προεδρικού κόμματος Νέες Ιδέες, που δημιουργήθηκε εν όψει των βουλευτικών εκλογών του Φεβρουαρίου 2021, εγγράφεται στη συνέχεια των σχεδίων στρατιωτικοποίησης της δημόσιας τάξης στην Κεντρική Αμερική. «Πρόκειται περισσότερο για ένα σχέδιο προπαγάνδας παρά για μια πραγματική δημόσια πολιτική», εκτιμά ο Μαρτίνες. «Όλες οι κυβερνήσεις που κέρδισαν εκλογές μετά το τέλος των ενόπλων [εμφύλιων] συγκρούσεων, υποσχέθηκαν να μειώσουν τις ανθρωποκτονίες και πούλησαν την παρουσία των στρατιωτικών ως στοιχείο της στρατηγικής τους». Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ένοπλες δυνάμεις είναι ένας από τους δημοφιλέστερους θεσμούς, μετά την Εκκλησία. Ωστόσο, «καμία στατιστική δεν υποστηρίζει το συμπέρασμα ότι η συμμετοχή των στρατιωτικών στην τήρηση της δημόσιας τάξης έχει αποφέρει οποιαδήποτε μακροπρόθεσμα οφέλη στη μάχη κατά των ανθρωποκτονιών».

Εδώ και είκοσι χρόνια, οι στρατιωτικοί ενσωματώνονται όλο και περισσότερο στις επιχειρήσεις τήρησης της δημόσιας τάξης στην Κεντρική Αμερική. Ενώ οι συμφωνίες ειρήνης του 1992 όριζαν ότι οι ένοπλες δυνάμεις θα αποσυρθούν από τους δρόμους του Σαλβαδόρ, η τάση έχει αντιστραφεί και ο Μπουκέλε υποσχέθηκε να διπλασιάσει τον αριθμό των στρατιωτών στους δρόμους, ανεβάζοντάς τον στους 40.000. Η στενή παρακολούθηση από τη διεθνή κοινότητα των κυμάτων βίας που αμαυρώνουν τον απολογισμό της προεδρίας Μπουκέλε φαίνεται ότι έχει προκαλέσει εκνευρισμό στην κυβέρνηση, η οποία προχώρησε σε τροποποιήσεις στη δημοσίευση των αριθμών των ανθρωποκτονιών, εξαιρώντας πλέον τις σορούς που εντοπίζονται σε παράνομους μαζικούς τάφους. Ο αριθμός των εξαφανισμένων (1.828 το 2021) (3), ο οποίος σημειώνει διαρκή άνοδο τα τελευταία πέντε χρόνια, έχει ξεπεράσει τον αριθμό των ανθρωποκτονιών (4). Γεγονός που υποδηλώνει ότι η πραγματική μείωση των ανθρωποκτονιών θα μπορούσε να είναι σημαντικά μικρότερη από ό,τι καταγράφουν τα επίσημα στοιχεία. «Η μείωση των ανθρωποκτονιών συνοδεύεται από αύξηση των εξαφανίσεων όσο διεξάγονται οι διαπραγματεύσεις», αναλύει η Ζανέτ Αγιλάρ, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Κεντρικής Αμερικής (UCA) στην πρωτεύουσα Σαν Σαλβαδόρ. «Στην πραγματικότητα, το 60% των αναφερόμενων εξαφανίσεων και το 37% των καταγεγραμμένων ανθρωποκτονιών έχουν συμβεί στους 22 δήμους προτεραιότητας του Σχεδίου Εδαφικού Ελέγχου. Χωρίς πτώμα, δεν υπάρχει έγκλημα και, έτσι, το ποσοστό ανθρωποκτονιών δεν αυξάνεται».

Benjamin Fernandez

Δημοσιογράφος
μετάφραση: Βασίλης Παπακριβόπουλος

(1EFE, 16 Δεκεμβρίου 2021.

(2«El Faro», 3 Σεπτεμβρίου 2020.

(3«La Prensa Gráfica», Σαν Σαλβαδόρ, 2 Φεβρουαρίου 2022.

(4«La Prensa Gráfica», 4 Νοεμβρίου 2021.

Μοιραστείτε το άρθρο