Απεργία. Από τα τέλη Φεβρουαρίου μέχρι και το θερινό κλείσιμο των σχολείων, το προσωπικό πολλών σχολικών μονάδων του νομού Σεν-Σαιν Ντενί αγωνιζόταν. Το «Σοκ των γνώσεων» είχε πυροδοτήσει εντονότατες αντιδράσεις. Πράγματι, ο τότε πρωθυπουργός Γκαμπριέλ Ατάλ εξήγγειλε στα τέλη του 2023 τη συγκρότηση των τάξεων του γυμνασίου ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών, καθώς και αλλαγές στο Απολυτήριο Γυμνασίου, που αποτελεί το διαβατήριο για το Λύκειο. Οι αλλαγές θα ισχύσουν από την φετινή σχολική χρονιά. Αυτή η νιοστή μεταρρύθμιση, καθώς αποτελεί μια πραγματική πολιτική «κοινωνικής διαλογής», θα επιδεινώσει την κατάσταση σε έναν από τους φτωχότερους νομούς της Γαλλίας (1), ο οποίος επιπλέον διαθέτει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά κάλυψης των αναγκών του πληθυσμού από δημόσιες υπηρεσίες.
Έτσι, το Σεν-Σαιν Ντενί εμφανίζεται ως η αιχμή του δόρατος ενός κινήματος διαμαρτυρίας που δυσκολεύεται να αναπτυχθεί σε άλλες περιοχές. Ο συντονιστικός φορέας των συνδικαλιστικών οργανώσεων του νομού ζητάει την πρόσληψη 8.500 εκπαιδευτικών, βοηθητικού προσωπικού και υπεύθυνων για την ομαλή σχολική ζωή, καθώς επίσης και κονδύλια για την ανακαίνιση των ξεχαρβαλωμένων κτιριακών υποδομών. Αυτές οι διεκδικήσεις επέτρεψαν την ανάπτυξη της συντονισμένης δράσης των εκπαιδευτικών, του υπόλοιπου προσωπικού των σχολικών μονάδων, αλλά επίσης και των γονέων και των μαθητών, των οποίων η υποστήριξη δεν εξασθενίζει. Οι ημέρες δράσης «έρημα σχολεία» διαδέχονταν τις ημέρες απεργίας. Οι έφηβοι κινηματογραφούσαν την άθλια κατάσταση των σχολικών υποδομών και τα βίντεό τους διαδίδονταν ταχύτατα στο διαδίκτυο.
Ήδη εδώ και μερικά χρόνια, τα τοπικά τμήματα της Ομοσπονδίας Συλλόγων Γονέων (FCPE) προγραμματίζουν εκθέσεις «εκτός των τειχών» της συνοικίας τους, όπως εκείνη στο Ομπερβιλιέ τον Ιούνιο του 2021. Αυτή η πρακτική γενικεύτηκε και οδήγησε στον πολλαπλασιασμό των φωτογραφικών στιγμιοτύπων. Στις 6 Μαρτίου 2023, καθηγητές που συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις και γονείς μαθητών οργάνωσαν τα εγκαίνια μιας «αντάρτικης», μη αδειοδοτημένης έκθεσης, με το φωτογραφικό υλικό αναρτημένο στα κάγκελα του μεγάρου της Περιφέρειας της Ιλ-ντε–Φρανς (του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος του Παρισιού).
Το 2021, η Αν Ζουρνταίν, εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αφηγούνταν την καθημερινότητά της σε μια σχολική μονάδα του Σεν-Σαιν Ντενί στις «Σκηνές σχολικής ζωής» (Scènes scolaires), ένα κείμενο που περιλαμβάνεται στο βιβλίο των Antony Burlaud, Allan Popelard και Grégory Rzepski, Le Nouveau Monde. Tableau de la France néolibérale, Éditions Amsterdam, Παρίσι, 2021.
******************************************************************
Οι τοίχοι, τα δομικά και τα διακοσμητικά στοιχεία, προκατασκευασμένα σε εργοστάσιο, συναρμολογήθηκαν επί τόπου και εντάχθηκαν στο αστικό τοπίο το 1979. Τα τυποποιημένα σχέδια κτιρίου επέτρεπαν εκείνη την εποχή τη μαζική κατασκευή σχολικών μονάδων και τη δημιουργία θέσεων στο ενιαίο γυμνάσιο για τα παιδιά των λαϊκών τάξεων. Αποτελεί ένα μνημείο βιομηχανοποιημένης αρχιτεκτονικής. Τα πάντα είναι αυθεντικά, τίποτα δεν έχει αλλαχτεί, ούτε καν ο αμίαντος των ψευδοροφών. Ορισμένοι θα ήθελαν να το παρουσιάζουν ως «vintage», ωστόσο είναι απλά ξεχαρβαλωμένο.
Τόσα χρόνια μετά τη «λαμπρή τριακονταετία» της μεταπολεμικής ανάπτυξης, τα πλακάκια και οι πορσελάνες στις τουαλέτες έχουν χάσει τη γυαλάδα τους. Στο ισόγειο είναι κλειδωμένες και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά από τη διεύθυνση της σχολικής μονάδας. Στον πρώτο όροφο, οι καθηγητές, το υπόλοιπο προσωπικό της (2) και οι υπεύθυνοι καθαριότητας μοιράζονται μονάχα δύο τουαλέτες: στο διάλειμμα, πέφτει μεγάλο στριμωξίδι. Με τόση βρωμιά, δύσκολο να φανταστείς πώς ήταν κάποτε αυτό το μέρος. Ωστόσο, το σημείο τυγχάνει ιδιαίτερης προσοχής, όπως μαρτυρά ένα πλήθος πλαστικοποιημένες ανακοινώσεις, καρφωμένες με πινέζες στους τοίχους:
***
«Παρακαλείστε να κλείνετε το φως φεύγοντας!
(Εάν βέβαια είστε ο τελευταίος.)»
«Στόχος μας είναι να διατηρούμε τις τουαλέτες καθαρές, παρακαλείστε να στοχεύετε καλά.»
«Κυρία, Κύριε,
Προκειμένου να επιτρέψουμε στο προσωπικό καθαριότητας να κάνει τη δουλειά του, σας ευχαριστώ που έχετε την καλοσύνη:
– να μην αφήνετε κουτιά από τρόφιμα πάνω στους νιπτήρες,
– να μην φέρνετε προϊόντα καθαρισμού εκτός των εγκεκριμένων.
Ευχαριστώ για την ευγενική συνεργασία σας.
Η επιστάτρια»
***
Η δυσωδία είναι τόσο έντονη ώστε παρακίνησε μερικούς απελπισμένους να αγοράσουν, με δικά τους χρήματα, ένα μπιτόνι με («μη εγκεκριμένο») υγρό καθαρισμού τουαλέτας.
Κι όμως, το «τεχνικό προσωπικό» εργάζεται με ιδιαίτερο ζήλο. Για την ακρίβεια, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, πρόκειται για καθαρίστριες. Καθώς στα σχολεία υπάρχει υποστελέχωση σε αυτόν τον τομέα, εργάζονται εξαντλητικά προκειμένου να καθαρίσουν και να γυαλίσουν όσα περισσότερα πράγματα μπορούν. Και αφού οι νέες σχολικές μονάδες κατασκευάζονται με ΣΔΙΤ (σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα), το υπάρχον προσωπικό «αναδιατάχθηκε» σε ολόκληρο τον νομό. Έκτοτε, όσες έχουν απομείνει, μάχονται ενάντια στην βρωμιά, ενώ παράλληλα οφείλουν να εξασφαλίζουν και δύο βάρδιες στο σχολικό εστιατόριο. Παλιότερα, όταν μία από τις συναδέλφισσές τους αρρώσταινε, οι υπηρεσίες της νομαρχίας έστελναν αντικαταστάτρια. Σήμερα, τους στέλνουν, αλλά μόνο για μία ή δύο ημέρες, μια εργαζόμενη σε ιδιωτική εταιρεία καθαρισμού με ημερήσια σύμβαση, που πληρώνεται δηλαδή όποτε κάνει μεροκάματο. Η Σαντιό κι η Σαλιματά χθες καθάριζαν τα γραφεία ενός μεγάλου συνεργείου αυτοκινήτων κι αύριο θα σκουπίζουν τους διαδρόμους ενός σουπερμάρκετ μετά το τέλος του ωραρίου.
Στα βρώμικα κλιμακοστάσια, ο Αλί, ο συντηρητής, καλύπτει με ένα στρώμα μπογιάς τα –συχνά ανορθόγραφα– γκράφιτι. Όμως, υπάρχουν και πράγματα που δεν μπορεί να μαστορέψει και να τα μπαλώσει. Τα κουφώματα των παραθύρων αφήνουν να περνάει ο αέρας και η βροχή. Εδώ και καιρό, τα ρολά είναι εκτός λειτουργίας, ξεχαρβαλωμένα από τις ριπές των καταιγίδων. Με την παραμικρή νεροποντή, οι διάδρομοι γεμίζουν νερό. Τότε, η φτηνιάρικη επίστρωσή τους φουσκώνει –και στην κόλλα της στερέωσής τους περιέχεται αμίαντος. Η Αϊσά, που περνάει συχνά το φουσκωμένο δάπεδο με κερωμένο βερνίκι, έμαθε πρόσφατα ότι της παρουσιάστηκε μια σκιά στον δεξιό πνεύμονα. Δεν καλοξέρουν για τι ακριβώς πρόκειται.
Πατικωμένες σε συμπαγείς μπαλίτσες, οι κόλλες των διαγωνισμάτων στα μαθηματικά (δυστυχώς με βαθμό κάτω από τη βάση) χρησιμοποιούνται για να κλείνουν τις τρύπες στους τοίχους που αφήνουν να περνάει ο κρύος χειμωνιάτικος αέρας. Όμως, η επίτευξη της πιστοποίησης «Αειφόρο Γυμνάσιο» δεν οφείλεται στις προσπάθειες των μαθητών να προωθήσουν την ανακύκλωση μετατρέποντας τα γραπτά τους σε μονωτικό υλικό. Τους την απένειμε ο υπουργός Οικολογίας για να τιμήσει το «καινοτόμο πρόγραμμα» ενός εκπαιδευτικού: αντί για το μάθημα της γεωγραφίας, είχε οργανώσει μια Λέσχη Κηπουρικής. Φυτεύτηκαν μηλιές και ένας μελισσοκόμος είχε εγκαταστήσει μερικές κυψέλες πίσω από το πάρκινγκ του σχολείου.
***
«Μην καταναλώσετε το μέλι!
Ο μελισσοκόμος μόλις μας ενημέρωσε ότι το μέλι του σχολείου είναι ακατάλληλο προς βρώση. Τα μέλη του προσωπικού που είχαν περάσει από τη γραμματεία και παρέλαβαν το βάζο τους, παρακαλούνται να το πετάξουν. Οι διανομή μελιού που είχε προβλεφθεί για τους μαθητές ακυρώνεται.
Η Διεύθυνση»
***
Μια φορά, οι καθηγητές είχαν απεργήσει για να ζητήσουν επιπλέον μέσα. Ελλείψει επαρκούς αριθμού βοηθητικού εκπαιδευτικού προσωπικού, επιφορτισμένου με την επιτήρηση των μαθητών, τα διαλείμματα και οι κινήσεις των μαθητών στους διαδρόμους είχαν μετατραπεί σε επικίνδυνες περιστάσεις. Είχαν καταγραφεί τραυματισμοί και ανεξέλεγκτες συμπλοκές. Η εισβολή μιας ομάδας εξωσχολικών κουκουλοφόρων, οπλισμένων με σιδερόβεργες, προκάλεσε βαθύ σοκ στην παιδαγωγική ομάδα: με όσο κουράγιο τους είχε απομείνει, κατέβηκαν σε απεργία. Η Νομαρχιακή Διεύθυνση Υπηρεσιών Εθνικής Εκπαίδευσης (DSDEN), κωφεύοντας στο αίτημα για επιπλέον προσωπικό, επιστράτευσε το μεγάλο της ατού: την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στην «βελτίωση του σχολικού κλίματος».
Λόγω της εξαιρετικής περίστασης, διατέθηκε μισή εργάσιμη ημέρα για την επιμόρφωση. Στο σχολείο κατέφθασε η αφρόκρεμα των διοικητικών υπηρεσιών. «Ο διευθυντής της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης επιθυμεί να σας διαβεβαιώσει, μέσω της παρουσίας μας εδώ, για την υποστήριξή του προς εσάς», εξήγησε ο αναπληρωτής του. «Όσο κι αν μια απεργία είναι πάντα υπερβολική, κατανοούμε τη συναισθηματική φόρτισή σας. Ας ελπίσουμε ότι αυτός ο χρόνος, αφιερωμένος στην ανταλλαγή απόψεων, θα αποβεί εποικοδομητικός, όσο κι αν έχει παρ’ όλα αυτά αποτέλεσμα να στερούνται οι μαθητές το μάθημά τους.» Ένας από τους συναδέλφους του, κοστουμαρισμένος και γραβατωμένος, ξεκίνησε ένα μακρύ λογύδριο. Αργότερα μάθαμε ότι πρόκειται για έναν διευθυντή ειδικευμένο στα «ζητήματα σχολικής ζωής», τεχνικό σύμβουλο του Διευθυντή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τον οποίο η υπηρεσία στέλνει στις σχολικές μονάδες για να προβεί σε αξιολογήσεις. Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε μια υπεύθυνη επιμόρφωσης. «Γνωρίζετε τη Σχολή του Πάλο Άλτο, έτσι δεν είναι (3); Σήμερα, θα μιλήσουμε για την μεταεπικοινωνία.»
Χωρίς να πολυκαταλαβαίνουν τι τους συνέβαινε, οι καθηγητές βρέθηκαν χωρισμένοι σε «εργαστήρια». Ορισμένοι όφειλαν να γράψουν πάνω σε πολύχρωμα post-it «Τι δεν θέλω να ξαναδώ πια στο γυμνάσιό μου» και «Τι θέλω για το καινούργιο μου γυμνάσιο». Ήδη όμως, από την άλλη άκρη της αίθουσας, οι τόνοι άρχισαν να ανεβαίνουν και ακούγονταν δυνατές φωνές. Οι συνάδελφοι αρνούνταν να χρησιμοποιήσουν το υλικό που τους δόθηκε. Τουβλάκια Lego άρχισαν να εκτοξεύονται προς όλες τις κατευθύνσεις κι ένα δοχείο με ροζ πλαστελίνη κατέληξε στο πάτωμα. Αντίθετα, στο τρίτο εργαστήριο, όλα πήγαιναν πρίμα. Υπό το άγρυπνο βλέμμα της διευθύντριας και της υποδιευθύντριας της σχολικής μονάδας, έγραφαν μανιωδώς σε ένα paperboard, δηλαδή ένα χοντρό χαρτόνι.
Μία ώρα αργότερα, οι «εισηγητές» μετέφεραν την εργασία κάθε ομάδας στο σύνολο των συγκεντρωθέντων. Και η υπεύθυνη επιμόρφωσης κατέληξε αργά το μεσημέρι στο συμπέρασμά της, προτείνοντας μερικούς «άξονες προβληματισμού». Το εκπαιδευτικό προσωπικό είχε προβεί σε μια λανθασμένη διάγνωση: ζητούσαν την στελέχωση με επιπλέον προσωπικό, τη στιγμή που βρίσκονταν αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα επικοινωνίας μεταξύ ενηλίκων. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, ολόκληρη η παιδαγωγική ομάδα προσκλήθηκε να συμμετάσχει την επόμενη εβδομάδα σε μια «φιλική μάζωξη». Εκεί θα μπορούσαν να αποκατασταθούν οι σχέσεις μεταξύ καθηγητών και διεύθυνσης, που είχαν διαρραγεί εξαιτίας της απεργίας, μέσα από μια παρτίδα Twister –ένα ομαδικό παιχνίδι όπου, στρίβοντας ένα σβουράκι, αποφασίζεται η θέση των παικτών πάνω σε ένα χρωματιστό χαλί. «Συνιστάται για ηλικίες άνω των 6 ετών», αναφέρουν οι οδηγίες χρήσης του παιχνιδιού.
Ωστόσο, το κλίμα δεν έπαψε να επιδεινώνεται στην σχολική μονάδα. Έτσι, η διεύθυνση πήρε την πρωτοβουλία να προχωρήσει σε έναν «πειραματισμό»: στην «Εβδομάδα Σεβασμού». Το ζητούμενο ήταν να αποκομίσουν θετικά διδάγματα όλοι οι μαθητές. Ζητήθηκε η συνδρομή «εξωτερικών ομιλητών», ατόμων εξειδικευμένων στον «σεβασμό».
Χαρακτηριστικότερη ήταν η παρέμβαση της Raid Aventure Organisation. Η οργάνωση ιδρύθηκε από έναν πρώην αστυνομικό της μονάδας RAID (το αντίστοιχο των ελληνικών ΕΚΑΜ) και έχει λάβει την έγκριση του γαλλικού υπουργείου Παιδείας. Έτσι, άνοιξαν γι’ αυτήν οι πύλες των σχολικών μονάδων. Στους χορηγούς της συμπεριλαμβάνονται ο όμιλος Dassault (4) και το ίδρυμα Bettencourt-Schueller (5). Στηρίζεται επίσης στη γενναιοδωρία της GK Professional, επιχείρησης που ειδικεύεται στον εξοπλισμό των σωμάτων ασφαλείας. Βυθισμένοι στη ρουτίνα τους, οι καθηγητές δεν είχαν ποτέ σκεφτεί να βάλουν τους μαθητές τους να τρέχουν φορώντας εξάρτυση των ΜΑΤ ή να τους συμβουλέψουν πώς θα κατορθώσουν να κάνουν ένα «καλό» κεφαλοκλείδωμα. Εξάλλου, η ιστοσελίδα της οργάνωσης παρουσιάζει με πολύ πιστό τρόπο τις δραστηριότητες που προτάθηκαν στους μαθητές εκείνη την ημέρα:
***
Ιστοσελίδα της οργάνωσης Raid Aventure Organisation – παρουσίαση του συστήματος Prox’
«Μια ημέρα αθλητισμού και ανάπτυξης του αισθήματος του σωστού πολίτη για τη νεολαία»
Μύηση στις τεχνικές αυτοάμυνας και εξουδετέρωσης ατόμων
Επίδειξη της τεχνογνωσίας των σωμάτων ασφαλείας (τεχνικές ελέγχου ταυτότητας και προσαγωγής υπόπτου, επίδειξη χρήσης αστυνομικών σκύλων, τεχνικές τροχαίου ελέγχου, πρώτες βοήθειες, γνωριμία με τον εξοπλισμό και τα οχήματα της αστυνομίας)
Εργαστήριο γνωριμίας με τις επαγγελματικές τεχνικές και κινήσεις κατά τη διάρκεια μιας αστυνομικής επέμβασης (χειρισμός κλομπ, πέρασμα χειροπέδων, σωματικός έλεγχος, τεχνικές ελέγχου ταυτότητας και προσαγωγής κ.λπ.), προκειμένου να μην υπάρχει παρερμηνεία των κινήσεων των αστυνομικών κατά τη διάρκεια ενός πιθανού μελλοντικού αστυνομικού ελέγχου
Αγώνας δρόμου μετ’ εμποδίων με τη στολή των σωμάτων ασφαλείας
Περίπτερο παρουσίασης και στρατολόγησης για τα διάφορα αστυνομικά επαγγέλματα, με παρουσίαση των εσωτερικών προγραμμάτων υποστήριξης των υποψηφίων που δεν είναι κάτοχοι απολυτηρίου Λυκείου ή πτυχίου
***
Όσο κι αν ορισμένοι γονείς δεν εκτίμησαν διόλου την εικόνα μαθητών να παρελαύνουν με χειροπέδες στην αυλή του σχολείου, έστω και στο πλαίσιο μιας «Εβδομάδας Σεβασμού», ο υπουργός Παιδείας από την πλευρά του δεν βρήκε τίποτα το αξιοκατάκριτο σε αυτήν την εικόνα. Η παρουσία αστυνομικών στις σχολικές μονάδες δεν ήταν «ταμπού» γι’ αυτόν. Και συνέχισε τη σκέψη του στον τηλεοπτικό σταθμό LCI: «Γιατί να μην υπάρχει μόνιμη αστυνομική παρουσία στα δύσκολα σχολεία;» Αλήθεια, γιατί όχι;
