Από την έναρξή του το 2017, ποια είναι τα αποτελέσματα του προγράμματος Πανεπιστημιακών Ευρωπαϊκών Συμμαχιών; Και τα αποτελέσματα στο πλαίσιο των πέντε Συμμαχιών στις οποίες συμμετέχουν ελληνικά και γαλλικά πανεπιστήμια;
Η Πρωτοβουλία «Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια» εγκαινιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με αφορμή την ομιλία του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας στη Σορβόννη στις 26 Σεπτεμβρίου 2017. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκήρυξε δύο προσκλήσεις για πιλοτικά έργα το 2018 και το 2019, προκειμένου να δοκιμαστούν διαφορετικά μοντέλα ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Επιλέχθηκαν 41 τριετή έργα. Από το 2019, η Πρωτοβουλία αυτή αποδεικνύει την κινητοποίηση των πανεπιστημίων με την ευρύτερη έννοια ώστε να προωθήσουν τις κοινές ευρωπαϊκές αξίες και μια ενισχυμένη ταυτότητα όπως και για να βελτιώσουν την ποιότητα, την ελκυστικότητα και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι καθηγητές και οι φοιτητές έχουν γίνει βασικοί παράγοντες στην ευρωπαϊκή ιθαγένεια και σε τρέχοντα ζητήματα όπως το περιβάλλον και η βιοποικιλότητα, η ενέργεια και η ένταξη, η πολυγλωσσία, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η καινοτομία... Ως πανεπιστημιακός και ως Ακόλουθος πανεπιστημιακής και επιστημονικής συνεργασίας της γαλλικής πρεσβείας στην Ελλάδα, με μεγάλη ικανοποίηση διαπιστώνω ότι πέντε από τις 41 Συμμαχίες περιλαμβάνουν ελληνικά πανεπιστήμια (5 στον αριθμό) και γαλλικά πανεπιστήμια (6 στον αριθμό). Έχουν πραγματικά εμβαθύνει την υφιστάμενη συνεργασία μεταξύ των ιδρυμάτων τους, των φοιτητών και του προσωπικού και έχουν μοιραστεί ηλεκτρονικούς και φυσικούς πόρους, μαθήματα, τεχνογνωσία, δεδομένα και υποδομές.
Ποια θα περιγράφατε ως την «κινητήρια δύναμη» πίσω από αυτές τις συμμαχίες; Διάφορες συνεργασίες υπήρχαν πολύ νωρίτερα, τι είναι αυτό που κάνει τη διαφορά;
Ας ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι η Ευρώπη, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, έχει να αντιμετωπίσει έναν μεγάλο αριθμό προκλήσεων: κλιματικές, οικολογικές, ενεργειακές, δημογραφικές, υγειονομικές, τεχνολογικές... Και η δημιουργία γνώσης -στην προκειμένη περίπτωση η έρευνα- όπως και η μετάδοση γνώσης -στην προκειμένη περίπτωση η τριτοβάθμια εκπαίδευση- είναι οι κύριοι, αν όχι οι μόνοι, δημιουργοί λύσεων για αυτές τις προκλήσεις. Επομένως, οι λύσεις αυτές θα προκύψουν εντός του Πανεπιστημίου και από το Πανεπιστήμιο. Οι Συμμαχίες αυτές δημιουργήθηκαν για να ενισχύσουν περαιτέρω την κινητικότητα των φοιτητών και του προσωπικού στην Ευρώπη. Όπως γνωρίζετε, η μεγαλύτερη επιτυχία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος είναι το πρόγραμμα ERASMUS+ για την εξαμηνιαία κινητικότητα φοιτητών και προσωπικού. Ο στόχος των Συμμαχιών «Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια» είναι να ανεβάσει το επίπεδο της κινητικότητας. Πρόκειται για τη δημιουργία μιας αλυσίδας πανεπιστημίων στην Ευρώπη εντός της οποίας ένας φοιτητής μπορεί να «μετακινείται» εντός των μελών της Συμμαχίας σαν να ήταν εγγεγραμμένος στο καθένα από αυτά. Πρόκειται για μια κινητικότητα ακόμη πιο προσαρμοστική και ευέλικτη από αυτήν που προσφέρει το πρόγραμμα ERASMUS+.
Ποιο είναι το ενδιαφέρον για τα πανεπιστήμια ως ιδρύματα να συμμετάσχουν και ποιο είναι το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους καθηγητές και τους φοιτητές;
Τα πανεπιστήμια που συμμετέχουν καθοδηγούνται από την επιθυμία να προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες συνεργασίας και κινητικότητας στους φοιτητές και το προσωπικό, καθώς και από την επιθυμία να ανοίξουν άλλες προοπτικές μέσω της ενισχυμένης και προοδευτικά ενσωματωμένης συνεργασίας. Συνεπώς, διατίθενται προς αξιοποίηση νέες ευκαιρίες για ολόκληρη την πανεπιστημιακή κοινότητα και τους εμπλεκόμενους εταίρους. Εκτός από αυτό το μεγάλο όφελος για πιο εύκολη και ενισχυμένη κινητικότητα, μπορώ να επισημάνω τα νέα, ευέλικτα και καινοτόμα κοινά προγράμματα, τα οποία δημιουργούν μια σταθερή βάση για την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού πτυχίου. Τα πανεπιστήμια που συμμετέχουν στις Συμμαχίες ανταλλάσσουν απόψεις σχετικά με την υλοποίηση κοινών προγραμμάτων και πτυχίων, εξετάζοντας τα βήματα που πρέπει να γίνουν και τα κριτήρια για την επίτευξη του στόχου των κοινών πτυχίων. Παρουσιάζουν τις υπάρχουσες καλές πρακτικές και τις φιλοδοξίες τους.
Θα θέλατε να μας δώσετε ένα παράδειγμα νέου μοντέλου διδασκαλίας που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των Συμμαχιών;
Υπάρχουν αρκετά, αλλά αφού μου ζητάτε να σας δώσω ένα, και χωρίς να υποτιμώ τα υπόλοιπα, θα σας δώσω το παράδειγμα των "Αποστολών EPIC" της συμμαχίας EPICUR. Οι αποστολές EPIC είναι ομαδικά έργα στα οποία διεπιστημονικές ομάδες φοιτητών από όλα τα πανεπιστήμια-μέλη της Συμμαχίας ενώνουν τις δυνάμεις τους για την επίλυση πραγματικών προβλημάτων ανταποκρινόμενες σε εντολές πραγματικών φορέων, δημόσιων ή ιδιωτικών, με την ακαδημαϊκή υποστήριξη καθηγητών. Η μορφή συνδυάζει τη βραχυπρόθεσμη φυσική κινητικότητα και τη μακροπρόθεσμη εικονική κινητικότητα. Η τελευταία συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο Φράιμπουργκ στις 12 και 14 Μαΐου 2022 για ένα έργο με την ονομασία DIGIT το οποίο είχαν παραγγείλει το πολιτιστικό κέντρο Carl-Schurz-Haus Freiburg και η πόλη του Φράιμπουργκ.
Συχνά ασκείται κριτική ότι τα πανεπιστήμια στην Ευρώπη είναι πλέον πολύ προσανατολισμένα στην αγορά. Πιστεύετε ότι η έννοια των Συμμαχιών ξεφεύγει από αυτόν τον προσανατολισμό ή είναι ενσωματωμένη σε αυτόν;
Βασικά, νομίζω ότι σε γενικές γραμμές, αυτή είναι μια λανθασμένη ιδέα για το Πανεπιστήμιο στην Ευρώπη. Το Πανεπιστήμιο είναι ένας τόπος δημιουργίας γνώσης μέσω της έρευνας και μετάδοσης γνώσης μέσω της κατάρτισης, προκειμένου να εκπαιδεύσει τόσο φωτισμένα και κριτικά μυαλά όσο και εξειδικευμένους εργαζόμενους και στελέχη μεσαίου και υψηλού επιπέδου, ικανά να συμμετάσχουν στην οικοδόμηση της αυριανής κοινωνίας. Είναι αυτονόητο ότι οι ανάγκες της αγοράς πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στις πανεπιστημιακές στρατηγικές. Μια από τις προστιθέμενες αξίες των Συμμαχιών «Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια» έγκειται στο γεγονός ότι λαμβάνουν υπόψη όλο το φάσμα των θεμάτων μέσω μιας διεπιστημονικής προσέγγισης. Για παράδειγμα, η συμμαχία EU-CONEXUS επικεντρώνεται στην έννοια LUDI «Ευφυής βιώσιμη αστική ακτογραμμή», η οποία στοχεύει σε προγράμματα κατάρτισης, έρευνας και καινοτομίας που περιλαμβάνουν όλα τα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα αλλά και τις αντίστοιχες ευκαιρίες που αντιμετωπίζουν οι παράκτιες περιοχές. Πρόκειται για ολοένα και πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές, οι οποίες είναι πολύ σημαντικές για την υδατοκαλλιέργεια, την αλιεία, την ενέργεια, τον τουρισμό κ.λπ. Την ίδια στιγμή οι παράκτιες ζώνες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, ιδιαίτερα εξαιτίας της ανόδου του επιπέδου των θαλασσών και των ωκεανών.
Φτάνοντας στο τέλος της γαλλικής προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, πώς την αξιολογείτε όσον αφορά την ακαδημαϊκή συνεργασία;
Δεν είναι στο χέρι μου να αξιολογήσω τη γαλλική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως πριν ολοκληρωθεί. Ωστόσο, πρέπει να επισημάνω τις σημαντικές προτεραιότητες που τέθηκαν, ορισμένες από τις οποίες έχουν άμεση σχέση ή αντίκτυπο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία. Οι Συμμαχίες για τις οποίες μιλάμε συγκαταλέγονται σαφώς στις προτεραιότητες αυτές. Προκειμένου να γίνει ο απολογισμός τους και να χαραχθούν οι προοπτικές για τα επόμενα χρόνια, με στόχο να δημιουργηθούν τα πρώτα πανεπιστήμια με πραγματική ευρωπαϊκή διάσταση, τόσο από πλευράς στρατηγικής όσο και από πλευράς διακυβέρνησης, διοργανώνεται μια μεγάλη εκδήλωση ευρωπαϊκών πανεπιστημίων στο πλαίσιο της προεδρίας στο Palais des Congrès στην Πύλη των Βερσαλλιών στο Παρίσι. Όλα τα πανεπιστήμια-μέλη των 41 συμμαχιών θα είναι παρόντα σε αυτό το φόρουμ για να παρουσιάσουν τα έργα τους, να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και να προβληματιστούν σχετικά με τους μελλοντικούς προσανατολισμούς και τη διακυβέρνηση. Για εμάς, το Τμήμα Συνεργασίας και Πολιτιστικής Δράσης της Γαλλικής Πρεσβείας στην Ελλάδα, η εκδήλωσή μας στις 23 Ιουνίου στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος είναι μια πρόγευση της μεγάλης διοργάνωσης στο Παρίσι στις 30 Ιουνίου.
