Η εποχή που κλείνει άρχισε στις 9 Νοεμβρίου 1989 με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και με την εξαφάνιση της Σοβιετικής Ένωσης στις 25 Δεκεμβρίου 1991. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά αυτής της φάσης -η οποία γνώρισε εξάλλου την άνθηση της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης- και τα οποία εκθειάζονται αδιάκοπα υπήρξαν τα εξής: η εξύμνηση του δημοκρατικού καθεστώτος, ο εγκωμιασμός του κράτους δικαίου και η αποθέωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική, αυτή η σύγχρονη Τριάδα θεωρήθηκε ως είδος κατηγορικής προσταγής την οποία επικαλούνται συνεχώς.
Αυτή η Τριάδα η οποία δεν στερείται από διφορούμενα (μπορούμε, άραγε, πραγματικά να συμφιλιώσουμε τη φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση με την πλανητική δημοκρατία;), υπολόγιζε στην υποστήριξη των πολιτών οι οποίοι έβλεπαν σε αυτή μια πρόοδο του δικαίου ενάντια στη βαρβαρότητα.
Η 11η Σεπτεμβρίου 2001 αποτελεί καθαρή ρήξη. Στο όνομα του «δίκαιου πολέμου» ενάντια στην τρομοκρατία φαίνεται ότι επιτράπηκαν ξαφνικά όλες οι παραβιάσεις.
Κατ’ αρχάς, για να ξεκινήσει τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, η Ουάσιγκτον δεν δίστασε να συνάψει συμμαχίες με ηγέτες που μόλις χθες ακόμη αρνιόταν ακόμα και να συναντήσει: ο πραξικοπηματίας Περβέζ Μουσάραφ του Πακιστάν ή ο δικτάτορας του Ουζμπεκιστάν, Ισλάμ Καρίμοφ. Οι κραυγές του νόμιμου πακιστανού προέδρου, Ναουάζ Σαρίφ, και των ουζμπέκων υπερασπιστών των ελευθεριών δεν κατάφεραν να περάσουν τους τοίχους των φυλακών τους...
Και, στα κρυφά, αξίες που μέχρι χθες χαρακτηρίζονταν ως «θεμελιώδεις» εγκαταλείπουν την πολιτική σκηνή, ενώ τα δημοκρατικά κράτη βυθίζονται, από την άποψη του δικαίου, σε μια υποχώρηση.
Μάρτυρας γι’ αυτό είναι η θύελλα των ελευθεροκτόνων μέτρων που υιοθετήθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Από την επομένη των επιθέσεων, τέθηκε σε εφαρμογή μια δικαιοσύνη εκτάκτων μέτρων.
Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Τζον Άσκροφτ, κατάφερε να υιοθετηθεί ένας αντιτρομοκρατικός νόμος, ο λεγόμενος «πατριωτικός νόμος», ο οποίος επιτρέπει στις αρχές να συλλαμβάνουν υπόπτους και να τους κρατούν για σχεδόν αόριστο χρονικό διάστημα, να τους εκτοπίζουν, να τους φυλακίζουν σε κελιά απομόνωσης, να παρακολουθούν την αλληλογραφία τους, τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις τους, τις επικοινωνίες τους μέσω του Ίντερνετ και να πραγματοποιούν έρευνες στα σπίτια τους χωρίς δικαστική άδεια...
Όχι λιγότεροι από 1.200 ξένοι έχουν συλληφθεί έτσι στα κρυφά, από τους οποίους πάνω από 600 παραμένουν φυλακισμένοι χωρίς δίκη, χωρίς καν να έχουν παρουσιαστεί, αρκετοί από αυτούς, σε δικαστήριο και χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να προσφύγουν στη βοήθεια ενός δικηγόρου. (1) Η κυβέρνηση έχει εξάλλου την πρόθεση να ανακρίνει περίπου 5.000 άτομα, ηλικίας από 16 έως 45 χρόνων, που διαμένουν στη χώρα με τουριστική θεώρηση του διαβατηρίου τους, και οι οποίοι θεωρούνται ύποπτοι για το απλό γεγονός ότι κατάγονται από τη Μέση Ανατολή... (2)
Ενώ τα κανονικά αμερικανικά δικαστήρια θεωρούνται πλήρως αρμόδια (3), ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους αποφάσισε στις 13 Νοεμβρίου του 2001, να δημιουργήσει στρατιωτικά δικαστήρια, με ειδικές διαδικασίες, για να δικάζουν τους ξένους που κατηγορούνται για τρομοκρατία. Αυτές οι μυστικές δίκες θα μπορούν να γίνονται σε πολεμικά πλοία ή σε στρατιωτικές βάσεις, η ποινή θα απαγγέλλεται από επιτροπή αποτελούμενη από αξιωματικούς, η ομοφωνία δεν θα είναι απαραίτητη για να καταδικαστεί ο κατηγορούμενος σε θάνατο, δεν θα υπάρχει το δικαίωμα της έφεσης κατά της απόφασης, οι συνομιλίες του κατηγορούμενου με το δικηγόρο του θα μπορούν να παρακολουθούνται κρυφά, η δικαστική διαδικασία θα διατηρηθεί μυστική και οι λεπτομέρειες της δίκης δεν θα δοθούν στη δημοσιότητα παρά έπειτα από δεκαετίες...
Αξιωματούχοι του FBI έφτασαν μέχρι το σημείο να προτείνουν για ορισμένους κατηγορούμενους να εκδοθούν σε φιλικές χώρες, με δικτατορικό καθεστώς, ώστε η τοπική αστυνομία να μπορεί να τους ανακρίνει χρησιμοποιώντας μεθόδους «άγριες και αποτελεσματικές».
Η προσφυγή στα βασανιστήρια ζητήθηκε ανοιχτά από τις στήλες μεγάλων περιοδικών. (4) Στο κανάλι CNN, ο ρεπουμπλικάνος σχολιαστής Τάκερ Κάρλσον υπήρξε αρκετά σαφής: «Τα βασανιστήρια δεν είναι καλό πράγμα. Αλλά η τρομοκρατία είναι χειρότερη. Ετσι, σε ορισμένες περιστάσεις, τα βασανιστήρια είναι το μικρότερο κακό». Ο Στιβ Τσάπμαν, στην εφημερίδα «Chicago Tribune», υπενθύμισε ότι ένα δημοκρατικό κράτος όπως το Ισραήλ δεν διστάζει να εφαρμόζει τα βασανιστήρια στο 85% των παλαιστινίων κρατουμένων... (5)
Ο πρόεδρος Μπους, ακυρώνοντας μια απόφαση του 1974 που απαγόρευε στη CIA να δολοφονεί ξένους ηγέτες, έδωσε στην υπηρεσία αυτή το ελεύθερο για να διεξαγάγει όλες τις απαραίτητες μυστικές επιχειρήσεις για τη φυσική εξόντωση των ηγετών της Αλ Κάιντα. Αψηφώντας τις συστάσεις των συμβάσεων της Γενεύης, ο πόλεμος στο Αφγανιστάν έγινε με το ίδιο πνεύμα: να εξοντωθούν τα μέλη της Αλ Κάιντα, ακόμη και όταν παραδίδονται. Παραμερίζοντας κάθε ιδέα μιας λύσης με διαπραγματεύσεις και κάθε ιδέα παράδοσης, ο αμερικανός υπουργός Άμυνας, Ντόναλντ Ράμσφελντ, εμφανίστηκε άκαμπτος και ζήτησε ξεκάθαρα να σκοτώνονται οι άραβες αιχμάλωτοι που πολεμούσαν μαζί με τους Ταλιμπάν. (6)
Πάνω από τετρακόσιοι από αυτούς σφαγιάστηκαν κατά την εξέγερση στο φρούριο Καλά-ε-Τζάνγκι και ένας αριθμός αναμφίβολα πολύ μεγαλύτερος κατά την κατάληψη της Τόρα Μπόρα.
Η Ουάσιγκτον παραμένει εχθρική στο σχέδιο για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για να μην μπορεί να υπάρξει καμιά δικαστική διαδικασία εναντίον αμερικανών στρατιωτικών για επιχειρήσεις που έχουν διεξαχθεί στο εξωτερικό.
Γι’ αυτό η Γερουσία ενέκρινε, σε πρώτη ανάγνωση, το νόμο ASPA (American Service-members Protection Act) ο οποίος επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να λαμβάνουν ακραία μέτρα -που φτάνουν μέχρι το σημείο της στρατιωτικής επέμβασης σε μια χώρα!- για να αποσπάσουν κάθε Αμερικανό που απειλείται να παραπεμφθεί στο μελλοντικό Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Προς όφελος του «παγκόσμιου πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία» και άλλες χώρες -Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία...- ενίσχυσαν επίσης την καταπιεστική νομοθεσία τους. Οι υπερασπιστές των δημόσιων ελευθεριών έχουν πολλούς λόγους να ανησυχούν γιατί η γενική τάση των κοινωνιών μας που έτεινε προς ένα όλο και μεγαλύτερο σεβασμό του ατόμου και των ελευθεριών του ανακόπτεται βίαια. Και όλα δείχνουν ότι παρεκκλίνουμε ήδη προς ένα κράτος όλο και περισσότερο αστυνομικό...
«Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»