el | fr | en | +
Accéder au menu

Ένας βρόμικος εμφύλιος σε μια εύθραυστη ανακωχή

Η βαλκανοποίηση της Βόρειας Ιρλανδίας

Αποστολή

Την 24η Νοεμβρίου 2006 εκπνέει η προθεσμία που έχει θέσει το Λονδίνο στα δύο βασικά κόμματα της Β. Ιρλανδίας, το Σιν Φέιν και το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα (ΔΕΚ): Πρέπει, έως τότε, να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία για να κυβερνήσουν από κοινού -σε περίπτωση αποτυχίας, οι βρετανικές αρχές θα συνεχίσουν να ασκούν άμεσα την εξουσία. Όμως το χάσμα που χωρίζει τις δύο πλευρές είναι τόσο βαθύ, ώστε καθολικοί και προτεστάντες συνεχίζουν να ζουν σε παράλληλους κόσμους, ενώ τα τελευταία χρόνια διαπιστώθηκε παγίωση της εκάστοτε «εθνικής» ταυτότητας.

Η πόλη Μπαλίμενα, με 30.000 κατοίκους, έχει κατά ποσοστό 80% προτεστάντες και κατά 20% καθολικούς. (1) Σ’ αυτή την ευημερούσα πόλη σημειώθηκαν, σύμφωνα με τις τελευταίες στατιστικές της αστυνομίας, 24 περιστατικά θρησκευτικού περιεχομένου στο διάστημα μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 2005. Η καθολική εκκλησία του Χάριβιλ, που βρίσκεται σε προτεσταντική συνοικία, δέχθηκε εμπρηστική επίθεση με βόμβα, ενώ οι πιστοί της, για δύο χρόνια, εκφοβίζονταν από επιθετικούς διαδηλωτές στη διαδρομή τους προς τη θεία λειτουργία. Μπροστά στο ναό κάποιοι ζωγράφισαν ένα τεράστιο κόκκινο χέρι, σύμβολο του πιστού στο Στέμμα του Όλστερ. (2)

Λίγο πιο μακριά, περίοπτη, στην πρόσοψη ενός κτιρίου, βρίσκεται μία ζωγραφιά προς δόξα της Ένωσης της Αντίστασης του Όλστερ (ΕΑΟ), των παραστρατιωτικών προτεσταντών που νοσταλγούν το αυτόνομο Όλστερ (1921-1972): «Προτεσταντικό Κοινοβούλιο και προτεσταντικό κράτος», όπως εξέφραζε ανοικτά ένας από τους παλιότερους ηγέτες του, (3) που μεροληπτούσε εις βάρος της «παπικής» μειονότητας, ιδιαίτερα στα ζητήματα των εκλογών, της απασχόλησης, της κατοικίας... Συνδεόμενοι με τη βρετανική άκρα δεξιά, διακηρύττουν τον θαυμασμό τους για τον Αριέλ Σαρόν. Το σύνθημά τους; «Για τον Θεό και για το Όλστερ». Κατά τη διάρκεια της ένοπλης διαμάχης, που στοίχισε τη ζωή 3.500 ανθρώπων μεταξύ του 1968 και του 1998, η Νότια Αφρική του απαρτχάιντ τους προμήθευε όπλα.

Καρπός μιας αποτυχημένης απο-αποικιοποίησης, η Β. Ιρλανδία είναι μια πολιτική οντότητα με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την αστάθεια, δεδομένης της παντελούς έλλειψης νομιμοποίησής της στα μάτια της ισχυρής καθολικής μειονότητας που επεδίωκε την ενοποίηση της νήσου. Οι ειρηνευτικές συμφωνίες της 10ης Απριλίου του 1998 φέρουν δύο ονομασίες, γεγονός που έχει αυτό καθεαυτό συμβολική σημασία: «Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής» για τους καθολικούς, «Συμφωνία του Μπέλφαστ» για τους προτεστάντες. Το σχέδιο της από κοινού άσκησης εξουσίας παρουσιάστηκε στους πρώτους ως βήμα προς την ιρλανδική ενότητα, και στους δεύτερους ως διαιώνιση της διαίρεσης. Αρχιτέκτονες της ειρηνευτικής διαδικασίας, το Λονδίνο και το Δουβλίνο θεωρούσαν σίγουρο στοίχημα την ανάπτυξη μιας κουλτούρας συμφιλίωσης. Όμως οι αντιμαχόμενες πλευρές δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία. Από τον Οκτώβρη του 2002, οι θεσμοί έχουν καταλυθεί, έπειτα από τις υποψίες κατασκοπίας που βάρυναν το Σιν Φέιν, πολιτική πτέρυγα του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA).

Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 2003, οι μετριοπαθείς φωνές των δύο συμβουλίων αποσιωπήθηκαν προς όφελος του Σιν Φέιν του Τζέρι Άνταμς και του Δημοκρατικού Ενωτικού Κόμματος (ΔΕΚ) του Ιαν Πέισλι, φονταμενταλιστή που αντιμετωπίζει εχθρικά, ήδη από το 1960, οποιαδήποτε παραχώρηση στους «παπιστές». Ο αιδεσιμότατος Πέισλι εκμεταλλεύεται στο έπακρον την κηδεμονία του Λονδίνου και βρίσκει προφάσεις για να μην μοιραστεί την εξουσία με το Σιν Φέιν. Το τελευταίο, στρέφει σήμερα το βλέμμα προς το Δουβλίνο, όπου οι ρεπουμπλικανοί θα μπορούσαν να κυβερνήσουν σε συνασπισμό με το Φιάνα Φέιλ (κεντροδεξιά) το 2007. Η Βουλή που εκλέχθηκε το 2003 συνεδρίασε πρώτη φορά τον προηγούμενο Μάιο... Τα 108 μέλη της έχουν προθεσμία μέχρι τον Νοέμβριο για να συστήσουν μεικτή κυβέρνηση. Σε περίπτωση που η συμφωνία δεν επιτευχθεί, το Λονδίνο θα συνεχίσει να ασκεί απευθείας την κυριαρχία του. Τελικά, οι θεσμοί του Βορρά δεν κατάφεραν να λειτουργήσουν παρά μόνο 30 μήνες μέσα σε οχτώ χρόνια...

«Για τους παραστρατιωτικούς, όλα είναι ζήτημα εδαφικού ελέγχου», εξηγεί ο Ντέκλαν Ο’ Λόαν, δημοτικός σύμβουλος του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος (ΣΕΚ, υπέρ της ενοποίησης της νήσου) στην Μπαλίμενα. Δείχνει προς την κατεύθυνση ενός οικοδομικού συγκροτήματος υπό κατασκευήν, τα όρια του οποίου στολίζουν βρετανικές σημαίες: «Ένα μήνυμα για τους πιθανούς καθολικούς αγοραστές: "Δεν σας θέλουμε εδώ!"». Λίγο πιο πέρα, σε ένα κέντρο αναψυχής, επιδεικνύεται και πάλι η σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου: «Την παραμονή των εγκαινίων έβαλαν αυτή τη σημαία για να αποθαρρύνουν τους καθολικούς». Περίπου πέντε χιλιόμετρα δυτικότερα, στο Άχογκιλ, οι ελάχιστοι καθολικοί εκδιώχθηκαν από εξτρεμιστές προτεστάντες. Σπασμένα τζάμια, βόμβες μπογιάς, ακόμη και μολότοφ... Έφυγαν όλοι ανεξαιρέτως.

Οι παραστρατιωτικοί φιλομοναρχικοί προτεστάντες απολαμβάνουν ευρείας ατιμωρησίας. Η αστυνομία δεν επεμβαίνει σχεδόν ποτέ, υποτίθεται για να μην υποδαυλίσει την κατάσταση, και οι μετριοπαθείς προτεστάντες, φοβούμενοι τα αντίποινα, δεν τολμούν να αναμειχθούν. Οι παραστρατιωτικοί δεν φοβούνται πλέον την αντεκδίκηση του IRA, ο οποίος έχει επισήμως καταθέσει τα όπλα από τον περασμένο Ιούλιο. Ο δήμαρχος της Μπαλίμενα, Τόμι Νίκολ, ανήκει στο ΔΕΚ, το κίνημα του αιδεσιμότατου Πέισλι, οι ευρωβουλευτές του οποίου κάθονται στα γειτονικά έδρανα των ευρωβουλευτών του Εθνικού Μετώπου και των φλαμανδών εξτρεμιστών του Vlaams Belang.

Αντιτιθέμενο στις ειρηνευτικές συμφωνίες, το ΔΕΚ είναι πρώτο κόμμα στη Β. Ιρλανδία, με περισσότερο από 30% των ψήφων. Ως εκπρόσωπός του, ο Νίκολ, «καταδικάζει αυστηρά» τα βίαια κρούσματα θρησκευτικού περιεχομένου. Έχει, όμως, εξήγηση γι’ αυτά: «Η απογοήτευση των προτεσταντών μπορεί να εξηγήσει τη βία. Το Λονδίνο επενδύει στις εθνικιστικές ζώνες εις βάρος των οπαδών της ένωσης, οι οποίοι νιώθουν αδικημένοι και ζητούν ισότιμη μεταχείριση». Έπειτα από δεκαετίες μεροληψίας των προτεσταντικών αρχών έναντι των «παπιστών», οι πιο ριζοσπαστικοί ενωτικοί βιώνουν ως δυσάρεστη την εξισορρόπηση των δυνάμεων προς όφελος της καθολικής μειονότητας. Το ΔΕΚ και οι πολιτοφυλακές των φιλομοναρχικών εκμεταλλεύονται τη δυσφορία. Το βράδυ της 6ης Μαΐου 2006, σε ένα σοκάκι της Μπαλίμενα, ο Μάικλ ΜακΕλβιν, ένας δεκαπεντάχρονος καθολικός, ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου με μπαστούνι του μπέιζμπολ, από προτεστάντες μετά βίας μεγαλύτερούς του. Το θύμα και οι δράστες ήταν ακόμη παιδιά όταν ξεκίνησε η «ειρηνευτική διαδικασία»...

Ένα ιδιότυπο απαρτχάιντ

«Η Μπαλίμενα δεν είναι μια περιοχή χειρότερη από άλλες της Β. Ιρλανδίας», αναστενάζει ο Σιν Φάρεν, βουλευτής του ΣΕΚ. Ακόμη κι αν η Β. Ιρλανδία, μετά την κατάπαυση του πυρός του IRA, έχει σχεδόν εξαφανιστεί από τις ανταποκρίσεις των διεθνών ΜΜΕ, η ένταση που επικρατεί στην Μπαλίμενα δεν αποτελεί την εξαίρεση αλλά τον κανόνα. Κάθε χρόνο, 1.400 άτομα αναγκάζονται να μετακομίσουν εξαιτίας εκφοβισμών που μπορεί να φτάσουν μέχρι και στον φόνο. (4) Ο σεκταρισμός παράγει ένα είδος απαρτχάιντ, υπό την έννοια της «ξεχωριστής ανάπτυξης» των κοινοτήτων.

«Από τη βρεφική ηλικία μέχρι και τον θάνατό του, ο καθένας μπορεί να περάσει ολόκληρη τη ζωή του χωρίς να έχει την παραμικρή σχέση με τους απέναντι», διαπιστώνει ο Νιλ Τζάρμαν, διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας Συγκρούσεων (ΙΕΣ), του Μπέλφαστ. Το ΙΕΣ συμπεραίνει σε αναφορά του ότι ο διαχωρισμός είναι εντονότερος απ’ όσο πριν ξεκινήσει η ειρηνευτική διαδικασία. (5) Τριάντα επτά «τοίχοι ειρήνης» χωρίζουν τις κοινότητες, 18 περισσότεροι από όσους υπήρχαν το 1998. Τα δύο τρίτα του πληθυσμού ζουν σε ομοιογενείς συνοικίες. Στις συνοικίες εντάσσονται επίσης τα σχολεία και οι αθλητικές δραστηριότητες. Ράγκμπι και κρίκετ για τους μεν, γαλλικό ποδόσφαιρο και «χάρλινγκ» για τους δε. «Γνώρισα τους πρώτους καθολικούς μου φίλους όταν ήμουν 18, στο πανεπιστήμιο. Είναι κάτι το σύνηθες εδώ», διηγείται ο Νιούτον Έμερσον, δημοσιογράφος και κωμικός, ηλικίας 35 ετών, με καταγωγή από την προτεσταντική Πορταντάουν. «Δεν έρχομαι καθόλου σε επαφή με καθολικούς», διαπιστώνει, θορυβημένη, η Σούζαν, νεαρό στέλεχος επιχείρησης του Μπέλφαστ. «Μεγάλωσα σε προτεσταντική συνοικία, πήγα σε προτεσταντικό σχολείο, ο περίγυρός μου αποτελείται αποκλειστικά από προτεστάντες».

Ο Τζακ, καθολικός ηλικίας 45 ετών, έχει φίλους «από την άλλη πλευρά»: «Συζητάμε για όλα, εκτός από πολιτική. Πριν από τη διαμάχη υπήρχαν πολλές μεικτές οικογένειες. Όμως, κατά τη διάρκεια του πολέμου, όλοι συσπειρώθηκαν στις κοινότητές τους». Εξαιτίας εθνικότητας, αλλά και λόγω ασφάλειας. Για να καταστρέψει τη Β. Ιρλανδία, ο IRA ανατίναζε καταστήματα, κινηματογράφους και εστιατόρια, ορισμένες φορές χωρίς καμία προειδοποίηση. Όσο για τους κομάντος των δογματιστών, αυτοί είχαν ειδικευτεί στο να κάνουν κόσκινο με τα πολυβόλα τους τις παμπ όπου σύχναζαν καθολικοί ή στο να βασανίζουν μέχρι θανάτου «παπιστές» που είχαν απαγάγει στην τύχη. Εάν ο Τζακ και οι παλιότεροι ξαναβρίσκουν με ανακούφιση τους «απέναντι» φίλους τους, οι νέοι αποδεικνύονται πιο σχισματικοί. Παραδόξως, το γεγονός ότι δεν έζησαν τις χειρότερες στιγμές του εμφυλίου τούς καθιστά περισσότερο ανίκανους να συμφιλιωθούν: δεν συνειδητοποιούν τις φρικαλεότητες που απέφυγαν, εκτιμούν πολλοί πενηντάρηδες.

Αγνώριστο μετά την κατάπαυση του πυρός και ταγμένο να υπηρετεί τις ανάγκες των επιχειρήσεων και της κατανάλωσης, το κέντρο του Μπέλφαστ είναι ουδέτερο. Όμως σχεδόν σε όλες τις στάσεις των λεωφορείων υπάρχουν γκράφιτι που γράφουν «ΚΑΤ» («Kill all taigs»: «Θάνατος σε όλους τους καθολικούς») ή «ΚΑΗ» («Kill all huns»: «Θάνατος σε όλους τους προτεστάντες»), έργα νεαρών μαθητών στον δρόμο από ή προς το σχολείο. Το 2002, 68% των νέων ηλικίας 18-25 ετών που προέρχονταν από λαϊκές συνοικίες δεν είχαν μιλήσει ποτέ με «απέναντι» νέους, ενώ 62% δήλωναν ότι είχαν υπάρξει έστω και μία φορά θύματα λεκτικής ή σωματικής βίας με αφορμή τα πιστεύω τους. (6) Τα 35 χρόνια ένοπλης διαμάχης έχουν οδηγήσει σε πόλωση τις κοινότητες, σφυρηλατώντας, μέσα από τις κοινές δοκιμασίες και την αλληλοβοήθεια, αντιφατικά ζεύγη από «εμείς» και «εκείνοι». Το Μπέλφαστ είναι ένα σύμπλεγμα χωριών.

Σε ολόκληρους δρόμους, όπως στην οδό Χάμιλ, οι κάτοικοι αφήνουν την εξώπορτά τους ορθάνοιχτη, ως δείγμα αλληλεγγύης μεταξύ γειτόνων. Στην Αρντόιν και στο Σορτ Στραντ, λαϊκές συνοικίες ρεπουμπλικανών, περίφρακτες σε ζώνη των δογματιστών, όλοι γνωρίζονται με το μικρό τους όνομα. Όπως προστάζει η ασφάλεια, οποιοσδήποτε αλλογενής πρέπει να εντοπιστεί το συντομότερο δυνατόν. Γκράφιτι προς δόξα του IRA ή, αντίθετα, των πολιτοφυλακών των δογματιστών, απαντώνται σε πολλούς δρόμους και χωριά του κάθε στρατοπέδου, ενδυναμώνοντας το χαρακτηριστικό «εθνικό χρώμα» κάθε εδαφικής περιοχής και κάνοντας οποιονδήποτε παρείσακτο να αισθάνεται άβολα. «Φιλελεύθεροι και άθεοι, οι γονείς μου ζουν στο Άρμαγκ», διηγείται ο Νιούτον Έμερσον. «Δεν έχουν πάει ποτέ στο Κροσμάγκλεν», ένα από τα «οχυρά» των ρεπουμπλικανών που βρίσκεται σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων και όπου, στην κεντρική πλατεία του χωριού, έχει ανεγερθεί μνημείο για τους «εθελοντές» του IRA. «Δεν θα σκέφτονταν ποτέ ότι ο IRA σκότωσε πολύ κόσμο στα μέρη τους, συμπεριλαμβανομένων και προτεσταντών πολιτών».

Γεμάτοι μνήμες και μνημεία

«Η Β. Ιρλανδία έχει καλυφθεί από μνημεία», παρατηρεί ο Πίτερ Σίρλοου, καθηγητής γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο του Όλστερ. «Κάθε στρατόπεδο έχει τους δικούς του μάρτυρες, τις δικές του μνήμες, χωρίς να μοιράζεται τίποτα με την άλλη πλευρά». Για να δημιουργηθεί κοινό αίσθημα, η Υπάτη Αρμοστεία για τα θύματα εξετάζει την καθιέρωση μιας «Ημέρας των Θυμάτων». Όμως, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η επίδειξη συμπάθειας για τον άλλο θα έβλαπτε τη νομιμοποίηση των ιδίων πράξεων, προσδίδοντας ταυτόχρονα νόημα στις -υποτίθεται αναπόφευκτα «εγκληματικές»- πράξεις των «απέναντι». Έτσι, η πλειοψηφία των ρεπουμπλικανών βρίσκει πάντα κάποια δικαιολογία στρατηγικής φύσης ή, αλλιώς, ηθικής, για το παραμικρό χτύπημα του IRA. Όσο για τους ενωτικούς, πολλοί υποβιβάζουν τη σημασία των διακρίσεων εις βάρος της καθολικής μειονότητας, αρνούμενοι επομένως να αναγνωρίσουν πολιτικά κίνητρα στις βομβιστικές επιθέσεις.

Κάθε γεγονός διηθίζεται μέσα από αυτό το πλέγμα των δυαδικών αναγνώσεων. Οι ρεπουμπλικανοί γιορτάζουν κάθε άνοιξη τη μνήμη των δέκα απεργών πείνας του IRA, οι οποίοι, με πρωτοστάτη τον Μπόμπι Σαντς, πέθαναν στη φυλακή πριν από 25 χρόνια. Μάρτυρες της επανάστασης για τους μεν, τρομοκράτες για τους δε. Κάθε καλοκαίρι, τα πνεύματα στην επαρχία οξύνονται με αφορμή τις παρελάσεις προς τιμήν της Αρχής του Όραντζ, που δημιουργήθηκε πριν από δύο αιώνες για να εγκαθιδρύσει την προτεσταντική κυριαρχία.

Αυτές οι παρελάσεις, που γίνονται σε εθνικιστικές συνοικίες, γιορτάζουν τη νίκη του Γουλιέλμου Γ’ του Όραντζ επί του καθολικού Ιάκωβου Β’, το 1689. Πολιτισμική έκφραση για τους μεν, πρόθεση ταπείνωσης για τους δε. Τον Νοέμβριο, οι προτεστάντες μνημονεύουν την ανακωχή του 1918 φορώντας μια παπαρούνα. «Βρετανικός ιμπεριαλιστικός πόλεμος» για τους ιρλανδούς εθνικιστές, οι οποίοι, επιπροσθέτως, προμηθεύτηκαν όπλα από τον Κάιζερ. Στις 17 Μαρτίου μόνο οι καθολικοί τιμούν τον Άγιο Πατρίκιο. Την αρχικά κοινή για όλους τους κατοίκους του νησιού γιορτή οικειοποιήθηκαν οι εθνικιστές, προτάσσοντας τρίχρωμες ιρλανδικές σημαίες και εκτοπίζοντας, έτσι, τους ενωτικούς. Ο διαχωρισμός αυτός μεταφράζεται σε μόνιμη ανάγκη ταυτοποίησης του συνομιλητή: «Πώς λέγεστε; Πού μένετε; Σε ποιο σχολείο πήγατε;», όπως λέει ο Γουίλιαμ Όντλιγκ-Σμι, συνταξιούχος χειρουργός, προτεστάντης, παντρεμένος, όμως, με καθολική και πρόεδρος της Βορειο-ιρλανδικής Ένωσης Μεικτών Γάμων (ΒΙΕΜΓ). «Εξεπλάγην που έπιασα τον εαυτό μου να θέτει ασυνείδητα αυτές τις ερωτήσεις. Έχουν γίνει δεύτερη φύση μας».

Οι συγκεκριμένες συμπεριφορές τρέφονται με τον φόβο, ο οποίος με τη σειρά του προκαλείται από τα αυξανόμενα περιστατικά ωμότητας. Σύμφωνα με τις στατιστικές της αστυνομίας που αναφέραμε, σημειώθηκαν, κατά μέσον όρο, πέντε περιστατικά θρησκευτικού περιεχομένου ημερησίως, μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 2005. Στις βιαιότητες που στρέφονται εναντίον της σωματικής ακεραιότητας και στις καταστροφές χώρων θρησκευτικής λατρείας, προστίθενται υπερβολικές απαιτήσεις οι οποίες διαχωρίζουν με στεγανά τις κοινότητες. Στο Μπέλφαστ, σε μία λωρίδα που μεσολαβεί μεταξύ καθολικών και προτεσταντικών γκέτο -συχνά ένα «no man’s land» όπου τα σπίτια είναι στην πλειονότητά τους ακατοίκητα εξαιτίας της αυξημένης επικινδυνότητας-, ένας καθολικός 15 ετών ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου το προηγούμενο καλοκαίρι. Το 2003, οι δογματιστές σταύρωσαν ζωντανό, με ένα πιστόλι γεμισμένο με καρφιά, έναν καθολικό με παραβατική συμπεριφορά. Το 2002, ένας καθολικός ταχυδρόμος που εργαζόταν σε προτεσταντική πόλη σφαγιάστηκε, ένας προτεστάντης που θεωρήθηκε λανθασμένα καθολικός ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου, πέντε προτεστάντες τραυματίστηκαν από έναν στρατευμένο καθολικό κ.λπ. Η δολοφονία μπορεί συχνά να συνοδεύεται από εξευτελισμό της κηδείας του θύματος. Μέλη της ΕΑΟ διατάραξαν την επικήδεια τελετή εις μνήμην του νεαρού ταχυδρόμου και κατόπιν έγραψαν με μπογιά σε ολόκληρο το Μπέλφαστ «Ο Χάρι Πότερ είναι νεκρός» για να κοροϊδέψουν την ομοιότητα του θύματος με τον ήρωα της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ.

Η βία ασκείται επίσης στο εσωτερικό, με σκοπό να ενδυναμώσει τη συνοχή μιας μυθοποιημένης κοινότητας, «αποκαθαίροντάς την» από ενοχλητικά στοιχεία. Το 2004, ο Ιρλανδικός Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός (ΙΕΑΣ, μαρξιστικός) βασάνισε δύο νεαρούς ρεπουμπλικανούς παραβάτες, περιλούζοντάς τους με πίσσα και πούπουλα. Στο Σάντι Ρόου και στο Βίλατζ, δύο συνοικίες δογματιστών του νότου του Μπέλφαστ, όπου αφθονούν τα ρατσιστικά γκράφιτι και τα στένσιλ με σβάστικες, κάποιοι μετανάστες από χώρες της Ανατολής έπεσαν θύματα επιθέσεων τον περασμένο Μάρτιο. Το επόμενο βράδυ, το Προοδευτικό Ενωτικό Κόμμα (ΠΕΚ), που τίθεται στο πλευρό των παραστρατιωτικών της Εθελοντικής Δύναμης του Όλστερ (ΕΔΟ), πραγματοποίησε διαδήλωση μπροστά από τα σπίτια των θυμάτων, κατηγορώντας τα για «αντικοινωνική συμπεριφορά».

«Εκ των πραγμάτων, τα μεικτά ζευγάρια δεν μπορούν να διαμένουν παρά μονάχα σε συνοικίες της μεσαίας τάξης, που ελέγχονται πολύ λιγότερο από τους παραστρατιωτικούς οι οποίοι προέρχονται από τον εργατικό κόσμο», διαπιστώνει ο Όντλινγκ-Σμι. Σε μια λαϊκή συνοικία, ο «άλλος» εκ των δύο συζύγων θα αντιμετωπίζεται πάντοτε σαν απειλή. Όσο για εκείνους που θέλουν να αποκαταστήσουν το δίκαιο, είναι ανεπιθύμητοι. Ο Μαρκ Λάνγκαμερ, σοσιαλιστής δημοτικός σύμβουλος του Ράθκουλ, δημιούργησε ένα καινούριο αστυνομικό τμήμα για να καταπολεμήσει τη δράση των παραστρατιωτικών δογματιστών, τις αθέμιτες επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και το εμπόριο ναρκωτικών που διεξήγαγαν. Όπως συμβαίνει σε κάθε παράνομη οργάνωση, η «χρηματοδότηση του αγώνα» έχει κάποιες φορές λοξοδρομήσει, στη Β. Ιρλανδία όπως και αλλού, σε συμμορίτικες πρακτικές. «Έγραψαν με σπρέι "Είσοδος χαφιέδων" έξω απ’ το κτίριο του τμήματος και, την ίδια μέρα, βρήκα μια βόμβα κάτω από το αυτοκίνητό μου... Έχουν σκοτώσει, εδώ στην περιοχή, μια ντουζίνα ανθρώπους, μεταξύ των οποίων και ένας νεαρός ταχυδρόμος, αλλά, προφανώς, επωφελούνται της προστασίας κάποιων». Η συμπαιγνία μεταξύ των κρατικών δυνάμεων καταστολής και των παραστρατιωτικών δογματιστών, αποδεδειγμένη κατά την περίοδο της διαμάχης με τον IRA, παραμένει ακόμη πραγματικότητα.

Ο καθένας προσαρμόζεται στη διάχυτη απειλή. Ο Τζόζεφ, φοιτητής στο Σορτ Στραντ, περίφρακτη καθολική συνοικία, δεν πηγαίνει ποτέ με τα πόδια στο κέντρο του Μπέλφαστ, που απέχει μόλις 500 μέτρα. «Εδώ, όλοι παίρνουν ταξί. Κι αν στις τρεις το πρωί δεν βρίσκεις πλέον ταξί, παίρνεις τηλέφωνο τους γονείς σου». Ο Λίαμ εργάζεται στην British Telecom, κοντά στο Βίλατζ. «Απ’ το να κόψω δρόμο, περνώντας μέσα από την επικίνδυνη ζώνη των φιλομοναρχικών, πηγαίνω στο κέντρο με λεωφορείο και από εκεί παίρνω άλλο λεωφορείο για να φτάσω στο γραφείο». Προτιμούν να εργάζονται σε περιβάλλον ομοϊδεατών, και όχι αδικαιολόγητα: παρά τις προσπάθειες του Λονδίνου να καταπολεμήσει τις διακρίσεις, το 19% των καθολικών και το 10% των προτεσταντών δήλωναν, το 2005, ότι είχαν αντιμετωπίσει εχθρική συμπεριφορά, στο γραφείο ή στο εργοστάσιο, κίνητρο της οποίας ήταν οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και μόνο. Στις ομοιογενείς συνοικίες, 11 στους 12 υπαλλήλους μιας επιχείρησης έχουν το ίδιο θρήσκευμα. Το 80% των Βορειοϊρλανδών που προέρχονται από λαϊκά στρώματα δεν θα δέχονταν μία θέση εργασίας στην «άλλη» πλευρά, σύμφωνα με τις ερευνητικές συνεντεύξεις που πραγματοποίησε, το 2002, ο Πίτερ Σίρλοου. Το 88% δεν θα πήγαινε νύχτα σε «αντίπαλη» συνοικία, το 48% και τη μέρα, το 58% δεν θα έκανε εκεί τα ψώνια του, το 13,5% δεν θα πήγαινε απέναντι από το φόβο εξοστρακισμού από την ίδια του την κοινότητα. (7) «Ο φόβος είναι μεταβλητή πολύ πιο καθοριστική απ’ όσο η αλληλεγγύη στην κοινότητα», εκτιμά ο Πίτερ Σίρλοου.

Όλα διπλά και χωρισμένα

Εξαιτίας αυτού του διαχωρισμού, βλέπουμε διπλές όλες τις κοινωφελείς υπηρεσίες: ταχυδρομεία, κέντρα ψυχαγωγίας, επιχειρήσεις, γήπεδα, στάσεις λεωφορείων, γραμματοκιβώτια... Οι γραμμές των λεωφορείων είναι δαιδαλώδεις για να παραμείνουν ομοιογενείς. Παρομοίως, κάθε πρωί οι οδοκαθαριστές του Μπέλφαστ χωρίζονται σε δύο ομάδες εργασίας, μία καθολική και μία προτεσταντική. Εάν μια κοινότητα θεωρήσει ότι ζημιώνεται σε σχέση με τους γείτονες από απέναντι, θα ξεκινήσει κάποιου είδους αναταραχή.

Το μικρό κόμμα Συμμαχία, φιλελεύθερο και διακοινοτικό, εκτιμά ότι το πρόσθετο κόστος αυτού του διπλασιασμού φτάνει το 1,5 δισ. ευρώ ετησίως. Ο Ντέιβιντ Ράσελ, ένας από τους ιθύνοντες της Βορειο-ιρλανδικής Επιτροπής για το Μεικτό Σχολείο (ΒΙΕΜΣ), εξηγεί ότι το Λονδίνο υιοθετεί την εύκολη λύση: «Μόνο το 5% των μαθητών πηγαίνει σε μεικτά σχολεία. Πολλοί γονείς κάνουν αίτηση, αλλά το Λονδίνο προτιμά να προσαρμόζεται στην κατάσταση παρά να ανατρέψει το σύστημα».

Να προσαρμόζεται, με κίνδυνο να συμβιβαστεί; Το φθινόπωρο του 2001, οι τηλεθεατές της υφηλίου παρακολούθησαν στο Μπέλφαστ ένα επεισόδιο-αντανάκλαση της νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου: το μαρτύριο των νεαρών μαθητριών του καθολικού σχολείου του Τίμιου Σταυρού, που πήγαιναν κάθε πρωί στο μάθημα προστατευμένες από δύο σειρές αστυνομικών, για να διασχίσουν έναν προτεσταντικό δρόμο, υπομένοντας τις αποδοκιμασίες, τις προσβολές και τις βρισιές των κατοίκων. «Έπειτα από δέκα εβδομάδες τρόμου», διηγείται η κα Μπέτι Κουίν, διευθύντρια του σχολείου, «οι φιλομοναρχικοί δέχθηκαν να σταματήσουν να εκφοβίζουν τα παιδιά με αντάλλαγμα επενδύσεις στη συνοικία τους». Αλλά και έναντι «της δέσμευσης των καθολικών ότι δεν θα παρκάρουν πλέον στον δρόμο "τους" και ότι τα κοριτσάκια θα πήγαιναν πλέον στο σχολείο με λεωφορείο». Εν ονόματι της εκτόνωσης, έχει πριμοδοτηθεί το μίσος.

Το Λονδίνο δεν παραδέχθηκε ποτέ την πραγματικότητα του εμφυλίου και ο μοναδικός του στόχος ήταν ανέκαθεν να διατηρήσει τη βία σε «ανεκτά επίπεδα». Προσκαλώντας τα δύο στρατόπεδα να μοιραστούν την εξουσία, η συμφωνία του 1998 είχε ως παρεκκλίνουσα συνέπεια τη «φυλετικοποίηση» των πολιτικών ταυτοτήτων, με τη διαμάχη, αποπολιτικοποιημένη, πλέον, να υποβαθμίζεται σε αταβιστική διαμάχη μεταξύ δύο «φυλών» που γυρίζουν την πλάτη η μία στην άλλη. Σε συνέπεια με το διακηρυγμένο τέλος των ιδεολογιών, αυτή η απλουστευτική διεθνική οπτική καταρρίπτεται εντελώς από την ιστορική ανάλυση. Με φόντο τις αναμφισβήτητες διακρίσεις, ο εμφύλιος πόλεμος αντιπαρέθετε πράγματι ένα σοσιαλιστικό κίνημα ανεξαρτητοποίησης (IRA) και τους σοσιαλδημοκράτες (ΣΕΚ), ενάντια στους συντηρητικούς ενωτικούς (Ενωτικό Κόμμα του Όλστερ, ΕΚΟ) και τους ακροδεξιούς (ΔΕΚ, δογματιστές αντάρτες), συμμάχους ενός κράτους ταυτόχρονα δικαστή και κατηγόρου.

Ο αντίπαλος δεν είναι, πλέον, πολιτικός, αλλά «εθνικός», βαλλόμενος λιγότερο για τις ιδέες του (οπαδοί της ανεξαρτητοποίησης έναντι δογματιστών) και περισσότερο για τη φύση του (Ιρλανδοί έναντι Βρετανών). Η ειρήνη απέτυχε να μετατρέψει τους εχθρούς σε ανταγωνιστές. Για εκείνους, το ζήτημα δεν είναι να εξεταστούν σε αντιπαράθεση, με δημοκρατικό τρόπο, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ιρλανδικής ενότητας ή της ένωσης με το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά να υπονομευτούν οι «απέναντι» διά της αριθμητικής ισχύος, οριοθετώντας την εδαφική τους επικράτεια με μια σημαία σε κάθε λάμπα του δρόμου.

«Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» - 20/08/2006

Cédric Gouverneur

Δημοσιογράφος

(1Ταυτότητες περισσότερο πολιτικές παρά θρησκευτικές. Περιληπτικά, οι προτεστάντες (53% του πληθυσμού), διάδοχοι των σκότων και των άγγλων αποικιοκρατών που έφτασαν εκεί τον 17ο αιώνα, θέλουν να διατηρήσουν ενωμένη τη Β. Ιρλανδία με το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι καθολικοί (44%) είναι υπέρ της επανένωσης με το Έϊρε, ανεξάρτητο από το 1921. Κάθε στρατόπεδο διαιρείται μεταξύ των υπέρμαχων της νόμιμης οδού και των μαχητών του ένοπλου αγώνα: καθολικοί σοσιαλδημοκράτες (ΣΕΚ) και ρεπουμπλικανοί (IRA, ΙΕΑΣ), προτεστάντες ενωτικοί (ΕΚΟ, ΔΕΚ) και δογματιστές (ΕΑΟ, ΕΔΟ).

(2ΣτΕ: Έξι από τις εννιά επαρχίες του Όλστερ αποτελούν τη Βόρεια Ιρλανδία, μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου. Πολλοί, ιδιαίτερα υπέρμαχοι της ένωσης της νήσου, αναφέρονται στη Β. Ιρλανδία ως Όλστερ.

(3Σερ Τζέιμς Κρεγκ, μετέπειτα πρωθυπουργός της Β. Ιρλανδίας, το 1934.

(4Neil Jarman, «Νο longer a problem? Sectarian Violence in ΝΙ», αναφορά στον βρετανό πρωθυπουργό, Αύγουστος 2005. Περίπου 100 άτομα δολοφονήθηκαν από τους παραστρατιωτικούς από το 1999 (τα δύο τρίτα εξ αυτών από δογματιστές), βάσει στοιχείων από τα Αρχεία της Ένοπλης Σύγκρουσης (http//:cain.ulst.ac.uk). Η πλειονότητα των θυμάτων ήταν παραστρατιωτικοί του ιδίου συμβουλίου, αλλά ανταγωνιστές...

(5Neil Jarman, όπ. π.

(6Peter Shirlow, «Mapping the spaces of fear», Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία, Λονδίνο 2002.

(7Peter Shirlow, όπ. π.

Μοιραστείτε το άρθρο