Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) όπως και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) είχαν εξαγγείλει ότι η αύξηση της ροής των εμπορευμάτων στις αγορές θα συνέβαλλε στην εξάλειψη της φτώχειας και της πείνας.
Διατροφικές καλλιέργειες; Διατροφική αυτονομία; Θα μπορούσαν να έχουν βρει εξυπνότερες λύσεις από αυτές που εφηύραν: η τοπική γεωργία ή θα καταργούνταν εντελώς ή θα προσανατολιζόταν στις εξαγωγές. Θα είχαμε, έτσι, τα βέλτιστα αποτελέσματα -όχι από πλευράς φυσικών συνθηκών, οι οποίες ευνοούσαν, για παράδειγμα, την καλλιέργεια ντομάτας στο Μεξικό και ανανά στις Φιλιππίνες- αλλά από πλευράς χαμηλού κόστους εκμετάλλευσης σ’ αυτές τις δύο χώρες σε σχέση με τη Φλόριντα ή την Καλιφόρνια.
Ο καλλιεργητής στο Μαλί θα εμπιστευόταν τη διατροφή του σε εταιρείες δημητριακών από το Μπος (1) ή τις αμερικανικές δυτικές μεσοπολιτείες, όπου η καλλιέργεια είναι περισσότερο βιομηχανοποιημένη, άρα πιο παραγωγική. Αφήνοντας τη γη του, θα διόγκωνε σταδιακά τον πληθυσμό των πόλεων και θα γινόταν εργάτης σε μια δυτική επιχείρηση που είχε μεταφέρει εκεί τις δραστηριότητές της για να επωφεληθεί από το χαμηλότερο κόστος εργασίας. Οι παράκτιες αφρικανικές χώρες θα ελάφρωναν το εξωτερικό τους χρέος πουλώντας τα δικαιώματα ψαρέματος στα πλοία-εργοστάσια των πλουσιότερων χωρών. Και κατόπιν οι κάτοικοί τους θα αγόραζαν κονσέρβες ψάρι από τη Δανία ή την Πορτογαλία. (2)
Παρά την επιπρόσθετη μόλυνση του περιβάλλοντος που θα προκαλούσαν οι μεταφορές, ο παράδεισος του διεθνούς εμπορίου ήταν εξασφαλισμένος. Το κέρδος των μεσαζόντων (διανομέων, ασφαλιστών, διαφημιστών) επίσης...
Και, ξαφνικά, η Παγκόσμια Τράπεζα, που είχε την ιδέα αυτού του μοντέλου «ανάπτυξης», ανακοινώνει ότι 33 χώρες ξεσηκώθηκαν εξαιτίας της πείνας.
Και ο ΠΟΕ ανησυχεί για την επιστροφή στον κρατικό προστατευτισμό, διαπιστώνοντας ότι πολλές χώρες που εξάγουν διατροφικά προϊόντα (Ινδία, Βιετνάμ, Αίγυπτος, Καζακστάν...) αποφάσισαν να μειώσουν τις πωλήσεις στο εξωτερικό ώστε -τι αναίδεια!- να εξασφαλίσουν τη σίτιση του πληθυσμού τους. Ο Βορράς θίγεται από τον εγωισμό των άλλων. Επειδή οι Κινέζοι τρώνε πολύ κρέας, οι Αιγύπτιοι δεν έχουν σιτάρι...
Οι χώρες που ακολούθησαν τις «συμβουλές» της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ θυσίασαν τη διατροφική γεωργία. Δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιήσουν την παραγωγή τους. Ε, λοιπόν, θα το πληρώσουν, αυτός είναι ο νόμος της αγοράς. Ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για τη διατροφή και τη γεωργία (FAO) έχει ήδη υπολογίσει την αύξηση της τιμής των εισαγωγών δημητριακών: 56% σε έναν χρόνο. Είναι λογικό, λοιπόν, που το Παγκόσμιο Διατροφικό Πρόγραμμα (ΠΔΠ), το οποίο κάθε χρόνο θρέφει 73 εκατομμύρια ανθρώπους σε 78 χώρες ζητάει 500 εκατομμύρια δολάρια επιπλέον.
Ο κύκλος των κερδοσκόπων
Το αίτημα μάλλον κρίθηκε υπερβολικό, αφού τελικά δόθηκε μόνο το μισό ποσό. Κι όμως, αντιστοιχούσε μόνο στο κόστος μερικών ωρών πολέμου στο Ιράκ ή σε ένα χιλιοστό από αυτό που η κρίση των «subprimes» θα κοστίσει στον τραπεζικό τομέα, ο οποίος βοηθήθηκε γενναιόδωρα από τα κράτη.
Θα μπορούσαμε να υπολογίσουμε και διαφορετικά τα πράγματα: το ΠΔΠ εκλιπαρούσε για λογαριασμό εκατομμυρίων πεινασμένων το 13,5% του ποσού που κέρδισε πέρυσι μόνο ο Τζον Πόλσον, διευθυντής ενός «hedge fund», ο οποίος προέβλεψε ότι εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανοί θα έχαναν το σπίτι τους. Δεν γνωρίζουμε ποιος και τι ποσό θα κερδίσει από την πείνα που ξεκίνησε, αλλά στη σύγχρονη οικονομία τίποτα δεν πάει χαμένο.
Όλα ανακυκλώνονται: μια κερδοσκοπία παίρνει τη θέση μιας άλλης. Αφού τροφοδότησε τη φούσκα του Ίντερνετ, η νομισματική πολιτική της Ομοσπονδιακής Τράπεζας ενθάρρυνε τους Αμερικανούς να χρεωθούν. Και έτσι διόγκωσε την κτηματομεσιτική φούσκα. Το 2006, το ΔΝΤ εκτιμούσε: «Όλα δείχνουν ότι οι μηχανισμοί πίστωσης στην κτηματομεσιτική αγορά στις ΗΠΑ θα παραμείνουν σχετικά κερδοφόροι». Αγορά-κέρδος: Μήπως έπρεπε να συγχωνεύσουμε αυτές τις δύο λέξεις μία για πάντα;
Η κτηματομεσιτική φούσκα έσκασε. Οι κερδοσκόποι ξέθαψαν ένα παλιό Ελντοράντο: την αγορά δημητριακών. Αγοράζοντας συμβόλαια παράδοσης σίτου ή ρυζιού για το μέλλον, υπολογίζουν να τα μεταπωλήσουν ακριβότερα. Κάτι που θα φέρει αύξηση τιμών και πείνα...
Και τι κάνει, λοιπόν, το ΔΝΤ, το οποίο, σύμφωνα με τον γενικό του διευθυντή, «διαθέτει την καλύτερη ομάδα οικονομολόγων στον κόσμο»; Εξηγεί: «Ενας από τους τρόπους να λυθεί το πρόβλημα της πείνας είναι να αυξήσουμε το εξωτερικό εμπόριο». Ο ποιητής Λεό Φερέ έγραψε κάποτε: «Για να καταφέρουμε να πουλήσουμε ακόμα και την απελπισία, αρκεί να βρούμε τον σωστό τρόπο».
Φαίνεται πως τον βρήκαμε.
«Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»