Στο πλαίσιο της επίσημης επίσκεψής του στην Ελλάδα, στις 3 του περασμένου Μαρτίου, ο Γάλλος πρωθυπουργός Μπερνάρ Καζνέβ είχε την ευκαιρία, ανάμεσα σε συναντήσεις που αφορούσαν το ελληνικό χρέος, να απευθυνθεί στους πρόσφυγες με προορισμό τη Γαλλία. Κάθε μήνα, 400 άτομα παίρνουν το δρόμο για τη χώρα αυτή, όπου και αιτούνται το πολυπόθητο άσυλο. Επιλεγμένοι με βάση τον φάκελό τους από τις ελληνικές Αρχές, θα έχουν τη δυνατότητα οριστικής αποδοχής ή όχι όταν φτάσουν σε γαλλικό έδαφος. Στο μεταξύ, μαθαίνουν κάποια στοιχειώδη Γαλλικά και ενημερώνονται για την καθημερινότητα της ζωής στη χώρα. Το εν λόγω πρόγραμμα, το οποίο εγκαινιάστηκε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό της Γαλλίας, όταν ήταν υπουργός Εσωτερικών τον Σεπτέμβριο του 2015, θα ολοκληρωθεί τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Προς το παρόν, δεν προβλέπεται καμία συνέχισή του.
Στο κέντρο φιλοξενίας της Μαλακάσας, σε απόσταση μόλις μίας ώρας δυτικά της Αθήνας, φιλοξενούνται κυρίως Αφγανοί και Ιρακινοί πολίτες. Αλλά, για τη Λαϊκή Μέριμνα της Γαλλίας (Secours populaire français – SPF) και τον τοπικό εταίρο της, τη Λαϊκή Αλληλεγγύη (Solidarité populaire), η εθνικότητα έχει μικρή σημασία σε έναν κόσμο γεμάτο συρράξεις. Όλοι οι μετανάστες δικαιούνται μια χειρονομία αλληλεγγύης, χωρίς καμία διάκριση με βάση την καταγωγή.
Εκείνη την ημέρα του Μαρτίου, ένα φορτηγό της SPF φτάνει, από την αποθήκη στο Ελληνικό, φορτωμένο με τρόφιμα. Άλλα έρχονται από τη Γαλλία, προσφορά εταιρειών άλλα έχουν αγοραστεί επί τόπου. Για τους εθελοντές, το πρώτο βήμα είναι η προετοιμασία των σάκων: λάδι, σάλτσα τομάτας, όσπρια, ζυμαρικά, μαρμελάδες αλλά και γλυκίσματα όπως σιρόπι λεμονιού και καραμέλες, για να ευχαριστήσουν τα μικρά –και μεγάλα– παιδιά. Κάθε μία από τις διακόσιες οικογένειες που είναι εγκατεστημένες στο χώρο δικαιούται δύο σάκους.
Μας πλησιάζουν τρεις κλόουν. Τρεις γυναίκες από την Ολλανδία, οι οποίες σε αντίθεση με την άνοδο της ξενοφοβίας που παρατηρείται στη χώρα τους, ήρθαν για να συμπαρασταθούν. Η μία από αυτές μας μιλά χαρούμενη: «Ήρθα για να σας πω ότι χαίρομαι πολύ που δεν είναι καθάρματα όλοι οι συμπατριώτες μου». Η Juditth L. κατοικεί στο Άμστερνταμ, είναι κλόουν και όπως, και οι δύο συνάδελφοί της, έρχεται στην Ελλάδα όσο συχνά μπορεί για να προσφέρει το χαμόγελο σε παιδιά και ενήλικες. «Είμαστε “ελευθερα ηλεκτρόνια”, δεν ανήκουμε σε καμία οργάνωση», επισημαίνει, πριν συνεχίσει την πορεία της προς το κέντρο.
Οι οργανώσεις και τα άτομα που προσφέρουν από μόνα τους τις υπηρεσίες τους είναι τόσο πολυάριθμοι που ακόμα και η καταλογογράφησή τους είναι δύσκολη. Διάσπαρτα και κατακερματισμένα, τα στοιχεία αλλάζουν διαρκώς από τις απαρχές της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης το 2015, ενώ οι αυξομειώσεις της παρουσίας των οργανισμών ποικίλλουν ανάλογα με τις μεταναστευτικές ροές. Τον Σεπτέμβριο του 2016, το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής μετρούσε 170 οργανώσεις, εκ των οποίων ήταν αδύνατο να γνωρίζουμε αν απλώς είχαν περάσει από τη χώρα ή εάν συνέχιζαν τη δράση τους καθ΄ όλη τη διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης. Καμία πληροφορία δεν επέτρεπε τη συγκεκριμενοποίηση του ρόλου και της δράσης τους, τους αντικειμενικούς στόχους, το νομικό καθεστώς, τη χώρα προέλευσης ή τον προϋπολογισμό τους.
Η αδυναμία να υπάρξει σαφής καταγραφή σχετίζεται και με τη συμμετοχή των διάφορων Υπουργείων: οι ΜΚΟ των οποίων η δράση σχετίζεται με τη θαλάσσια διάσωση καταγράφονται στο Υπουργείο Ναυτιλίας, όσες επενδύουν σε δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης καταγράφονται στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, όσες προσφέρουν ιατρική περίθαλψη καταγράφονται στο Υπουργείο Υγείας. Και οι ΜΚΟ από το εξωτερικό καταγράφονται και από το Υπουργείο Εξωτερικών. «Παρ’ όλο που οι αρμόδιες αρχές καταφέρνουν να έχουν μια σχεδόν πλήρη εικόνα της παρουσίας των ΜΚΟ στη χώρα, ωστόσο δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή όλων των οργανώσεων», επισημαίνει πρώην στέλεχος της αρμόδιας υπηρεσίας που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής δίνει την έγκρισή του σε όλες τις οργανώσεις που την ζητούν, αλλά εκτός των κέντρων φιλοξενίας, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε ποιος κάνει τι».
Η κατάσταση αναμένεται να γίνει σαφέστερη με την ολοκλήρωση του Εθνικού Μητρώου των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, στο οποίο θα έπρεπε να καταγραφούν οι οργανώσεις μέχρι τις 30 Μαρτίου 2017. Μόνο όσες έχουν καταχωρηθεί σωστά θα μπορέσουν να έχουν πρόσβαση στους πρόσφυγες αλλά και στα ευρωπαϊκά κονδύλια. Το Υπουργείο δεν θα ασκεί έλεγχο σε αυτές, αλλά θα μπορεί να εντάσσει σε ένα πλαίσιο τις δραστηριότητές τους, θέτοντας τους κανόνες με τους οποίους θα προσεγγίζουν τους μετανάστες, προκειμένου να υπάρχει συντονισμός των δράσεών τους. Επιπλέον, το Μητρώο που θεσπίζεται από το κράτος θα περιέχει πληροφορίες σε οικονομικό, φορολογικό και διοικητικό επίπεδο για κάθε τύπο οργάνωσης. Παράλληλα, θα προσδιορίζει το είδος κάθε παρεχόμενης υπηρεσίας και το εργασιακό καθεστώς όλων των εργαζομένων (εθελοντική ή μισθωτή εργασία).
Μια αρμονική συνεργασία
Η ευρωπαϊκή σύνοδος του περασμένου Μαρτίου εξουσιοδότησε την Επιτροπή να προβαίνει σε απευθείας διανομή των κοινοτικών κονδυλίων στις ΜΚΟ, φέρνοντας την ελληνική κυβέρνηση προ τετελεσμένου γεγονότος. Πλέον, οι Βρυξέλλες είναι που διαχειρίζονται χρήματα, επί των οποίων η Αθήνα δεν έχει κανέναν έλεγχο. Για τις διεθνείς ΜΚΟ, η παρέμβαση σε μια βιομηχανοποιημένη χώρα που δεν έχει υποστεί φυσική καταστροφή, ούτε βρίσκεται σε κατάσταση πολέμου, αποτελεί πρεμιέρα. Παρ’ όλο που στην αρχή η συνεργασία τους με τις αρχές ήταν αρμονική, στη συνέχεια συνέβησαν κάποια περιστατικά που προκάλεσαν εντάσεις. Για παράδειγμα, στα νησιά του νοτιοανατολικού Αιγαίου, κάποιες οργανώσεις «έντυσαν» με τσιμέντο μια δημόσια έκταση, χωρίς άδεια. Άλλες, παρενόχλησαν φωτορεπόρτερ του οποίου οι λήψεις, σύμφωνα με την άποψή τους, υπονόμευαν τον σεβασμό στην ανθρώπινη ύπαρξη. Κάποιες άλλες εγκαταστάθηκαν χωρίς άδεια σε παραλίες, προκαλώντας εντάσεις με τον ντόπιο πληθυσμό.
Μόνο το Εθνικό Μητρώο θα μπορεί να αποφασίζει σχετικά με την κατανομή της χρηματοδότησης και να προσδιορίζει τις δραστηριότητες των ΜΚΟ. Η δημιουργία του κρίθηκε ακόμη περισσότερο αναγκαία από τη στιγμή που κυκλοφορούν πολλές φήμες, κάποιες από αυτές στα όρια της συνωμοσιολογίας, άλλες βασιζόμενες σε συγκεκριμένες καταγγελίες ενάντια σε ΜΚΟ, σχετικά με εκμετάλλευση προσφύγων. Μια εμπιστευτική έκθεση της FRONTEX, της ευρωπαϊκής υπηρεσίας για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα των κρατών-μελών, αναφέρει την πρώτη περίπτωση που εμπλέκει ΜΚΟ σε παράνομη μεταφορά προσφύγων προς την Ιταλία. Οι μετανάστες «είχαν λάβει πριν από την αναχώρησή τους σαφείς ενδείξεις σχετικά με την πορεία που έπρεπε να ακολουθήσουν ώστε να φτάσουν σε πλοία που ανήκουν σε ΜΚΟ» (1).
Τέτοιου είδους εντάσεις μετατόπισαν τη συζήτηση σε πολιτικό επίπεδο. Η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση του Αλεξη Τσίπρα για έλλειψη διαφάνειας και ότι αφήνεται να την ξεπεράσουν τα γεγονότα. Οι τοπικοί άρχοντες συμμετέχουν και αυτοί. Ο Σπύρος Γαληνός, δήμαρχος Λέσβου, ενός από τα νησιά που υποδέχονται τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων (ο πληθυσμός της από 90.000 έφτασε στις 450.000 το 2015), εκφράζει συχνά την ευγνωμοσύνη του προς τις ΜΚΟ.
Δεν είναι όμως όλες οι ΜΚΟ ενάρετες: «Πολλές ΜΚΟ έρχονται χωρίς να μπουν στον κόπο να καταγραφούν, χωρίς να αναζητήσουν συνεργασία με τον Δήμο», παραπονιέται δημοτικός σύμβουλος. «Προκαλούν αμφιβολίες και δυσπιστία ανάμεσα στους κατοίκους της Λέσβου. Θα έλεγα ότι η παρουσία τους μάλλον δημιουργεί ενοχλήσεις, παρά είναι χρήσιμη» (2). Εκτός από τις 30 οργανώσεις που είναι καταγεγραμμένες στο νησί, περίπου ακόμη 40 λειτουργούν αυτόνομα.
Ο σύλλογος των ιατρών του νησιού που εργάζονται στον δημόσιο τομέα εκφράζει εξάλλου τις ανησυχίες του σε σχετικό δελτίο Τύπου: η φροντίδα των μεταναστών και η παροχή βασικής ιατρικής βοήθειας έχει εκχωρηθεί στις ΜΚΟ, «που δεν έχουν ούτε έναν παιδίατρο στα κέντρα της Μόριας και του Καρά Τεπέ» (3).
Το νοσοκομείο της Λέσβου δέχεται λοιπόν όλα τα περιστατικά, ενώ οι ΜΚΟ λαμβάνουν τη χρηματοδότηση. «Έχουν αποτύχει παταγωδώς να εξασφαλίσουν ανθρώπινες συνθήκες για τους πρόσφυγες», καταλήγουν οι γιατροί. Αυτό όμως δεν είναι το μόνο σημείο ανησυχίας.
Ένας αμφιλεγόμενος μεγιστάνας
O πολλαπλασιασμός των οργανώσεων δημιουργεί τεράστιες προκλήσεις όσον αφορά τον συντονισμό. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες. Καταρχάς, οι μεγάλες διεθνείς οργανώσεις: ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF). Έπειτα, είναι οι ΜΚΟ που χρηματοδοτούνται από τη Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG ECHO). Υπάρχουν στη συνέχεια οι ΜΚΟ που χρηματοδοτούνται από χορηγίες και δωρεές, όπως ο Ερυθρός Σταυρός, ή από ιδιωτικά ταμεία, όπως η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης (International Rescue Committee – IRC), που ιδρύθηκε από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν για να βοηθήσει όσους αντιτίθονταν στον Χίτλερ. Στην Ελλάδα, η IRC λαμβάνει μεταξύ άλλων και χορηγίες από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Τέλος, κάποιες ΜΚΟ βασίζονται σε δικά τους ταμεία, όπως η Solidarity Now, η οποία χρηματοδοτείται από το Open Society Foundations του αμφιλεγόμενου μεγιστάνα Τζωρτζ Σόρος. Στον εκτενή αυτόν κατάλογο μπορούν να προστεθούν κι άλλες οργανώσεις, μικρότερες σε μέγεθος, αλλά οι οποίες δραστηριοποιούνται επίσης στον φιλανθρωπικό τομέα σε ελληνικό έδαφος. Από τη στιγμή που δεν καταγράφονται, ξεφεύγουν από κάθε καταγραφή.
Οι μεγάλες ΜΚΟ καταφέρνουν να συνεργάζονται με κάποια αρμονία μεταξύ τους. Για παράδειγμα, οι γαλλικές οργανώσεις Γιατροί χωρίς Σύνορα και Γιατροί του Κόσμου εξασφαλίζουν την παροχή βασικής ιατρικής περίθαλψης. Η Save the Children ασχολείται πρωτίστως με τα παιδιά, η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης διανέμει κουπόνια σίτισης και φροντίζει για την ασφάλεια και την υγιεινή. Το Κέντρο για την Ανάπτυξη των Προσφύγων (Refugee Development Center, RDC), επικεντρώνεται στην διανομή προϊόντων που δεν σχετίζονται με τη σίτιση.
Μετά τις εντάσεις των πρώτων μηνών, οι περισσότερες ΜΚΟ επιχειρούν να εξαγάγουν κάποια συμπεράσματα από τις εμπειρίες που αποκόμισαν στις σχέσεις τους με τους τοπικούς πληθυσμούς. Προσπαθούν κυρίως να αξιοποιήσουν την ελληνική οικονομία. Για παράδειγμα, τα γεύματα που μέχρι πρότινος διανέμονταν από εταιρείες τροφοδοσίας, παρασκευάζονται πλέον σε συνεργασία με συλλογικές τοπικές κουζίνες. Είτε τις διαχειρίζονται ΜΚΟ είτε οι ίδιοι οι πρόσφυγες, χρησιμοποιούν τοπικά προϊόντα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από τις αρχές του 2015, στην Ελλάδα έχουν «διατεθεί» 481,9 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (AMIF) και από το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (ISF), από το σύνολο του 1,059 δισ. ευρώ που έχει δεσμευθεί με χρονικό ορίζοντα το 2020. Ωστόσο, πέρα από τις ανακοινώσεις και τις καταχωρίσεις στα λογιστικά φύλλα, τι ακριβώς αντιπροσωπεύει αυτό; Όπως συμβαίνει με κάθε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, η εκταμίευση εξαρτάται από περίπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες. Στις αρχές του 2017, οι αριθμοί παραμένουν ασαφείς σχετικά με τα χρήματα που έχουν πράγματι φτάσει μέχρι τους μετανάστες, με την Ένωση να τείνει να διογκώνει τα μεγέθη και τους αποδέκτες να τα υποτιμούν. Οι αποδέκτες, τόσο το ελληνικό κράτος όσο και οι διεθνείς ή ευρωπαϊκοί οργανισμοί και ΜΚΟ, οφείλουν να καταθέτουν φακέλους και να περιμένουν την αποδοχή τους.
Γνωρίζουμε επίσης ότι έχει αποδεσμευθεί μια «έκτακτη βοήθεια» ύψους 352 εκατομμυρίων ευρώ. Η συγκεκριμένη βοήθεια συνίσταται στα εξής επιμέρους ποσά: 178 εκατομμύρια ευρώ για το κράτος και τα Υπουργεία του –με την άμυνα, την αστυνομία και την ακτοφυλακή να λαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος, αφού είχαν και την ευθύνη της κατασκευής και φύλαξης των κέντρων– και 174 εκατομμύρια για άλλους οργανισμούς (Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, Ύπατη Αρμοστεία, Ευρωπαϊκό Γραφείο Στήριξης του Ασύλου – European Asylum Support Office / EASO κ.λπ.)
Επιπλέον, ο Ευρωπαίος Επίτροπος, που είναι αρμόδιος για την ανθρωπιστική βοήθεια και τη διαχείριση των κρίσεων, ο Κύπριος Χρήστος Στυλιανίδης, ενέταξε 198 εκατομμύρια ευρώ στο ταμείο έκτακτης βοήθειας της Ε.Ε. για το 2016. Το συγκεκριμένο ποσό, που έως σήμερα έχει καταβληθεί σε ποσοστό 94%, προορίζεται για μια σειρά συγκεκριμένων δράσεων: τη βελτίωση των υπαρχόντων καταλυμάτων και των συνθηκών υγιεινής, την κατασκευή νέων κέντρων φιλοξενίας πριν από την άφιξη του χειμώνα, την οργάνωση απευθείας στήριξης προς τους πρόσφυγες, την πρόσβαση των παιδιών στην εκπαίδευση και τη βοήθεια προς τους ασυνόδευτους ανήλικους.
Αυστηρός έλεγχος των κονδυλίων
Τον Ιανουάριο του 2017, ο Υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αυστηρό έλεγχο των κονδυλίων που διατίθενται στις ΜΚΟ. Ο ιατρός γυναικολόγος δεν μασάει τα λόγια του: «Με λιγότερα χρήματα από εκείνα που πήραν οι μη κυβερνητικές και θεσμικές οργανώσεις, έχουμε καλύψει στα κέντρα φιλοξενίας πάνω από το 70% των αναγκών», δήλωσε στο πλαίσιο της επίσκεψής του στη Λέσβο, παρουσία του Ευρωπαίου Υπευθύνου για τη χρηματοδότηση των ΜΚΟ Φιλίπ ντε Μπροέρ και του αρμόδιου για τη μετανάστευση Επιτρόπου Δημήτρη Αβραμόπουλου (4), ο οποίος επεσήμανε ότι «οι ΜΚΟ οφείλουν να διαχειρίζονται με διαφάνεια τα χρήματα που διατίθενται» και τις κάλεσε «να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την παροχή άμεσης βοήθειας προς όσους έχουν ανάγκη στα νησιά» (4).
Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε τα σημεία τριβής ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και τις ΜΚΟ, με την κάθε πλευρά να έχει το δικό της μερίδιο ευθύνης. Η διαμάχη ανάμεσα στις ελληνικές αρχές και τη γερμανική ΜΚΟ Arbeiter-Samariter-Bund στις αρχές του 2016 αποτελεί ένα καλό παράδειγμα. Αφορούσε τη διαρρύθμιση των κτιρίων ενός παλιού εργοστασίου που ανήκει στην εταιρεία Softex, στα οποία στεγάζονταν, κάτω από ιδιαιτέρως επισφαλείς συνθήκες και για αρκετούς μήνες, δεκάδες προσφύγων. Η ASB πρότεινε να χρηματοδοτήσει με 1,5 εκατομμύριο ευρώ τη βελτίωση των εγκαταστάσεων. Το κράτος προέβη σε αντιπρόταση, πιο φιλόδοξη, αλλά και πιο ακριβή. Τελικά, η έλλειψη συμφωνίας οδήγησε στο να μην γίνει τίποτα: τα κτίρια παρέμειναν όπως ήταν, ακατάλληλα προκειμένου οι ένοικοι τους να αντιμετωπίσουν έναν ιδιαίτερα βαρύ χειμώνα.
Χωρίς καμία εθνική ή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, συχνά και χωρίς νομικό καθεστώς, συναντούμε όσους, μέσα από την ενεργοποίηση απλών πολιτών που θέλουν να δείξουν έμπρακτα τη στήριξή τους στους πρόσφυγες, συγκαταλέγονται εκείνοι που αποκαλούμε «αλληλέγγυους». Δρουν με τρόπο αυθόρμητο, με απλές προσφορές και, παρ’ όλο που δεν συμπεριλαμβάνονται σε καμία καταγραφή, στην πλειονότητά τους συνεργάζονται αρμονικά με τις αρχές και τις ΜΚΟ.
Σε αυτήν την προοπτική της έμπρακτης αλληλεγγύης εργάζεται και η οργάνωση Λαϊκή Αλληλεγγύη, εταίρος της Secours populaire français. Η οργάνωση είναι εγκατεστημένη σε μια ήσυχη γωνιά του κέντρου των Αθηνών, στους Αμπελόκηπους. «Πρόκειται για δωρεά. Δεν πληρώνουμε ενοίκιο, ο χώρος ανήκει σε έναν φίλο», επισημαίνει ο ταμίας Χάικ Απαμιάν, Γάλλος πολίτης που μένει στην Αθήνα πάνω από είκοσι χρόνια τώρα. Πολλά από τα μέλη είναι γαλλόφωνοι και ο πρόεδρος της Φρεντερίκ Μπενταλί είναι επίσης Γάλλος, εξ ου και οι δεσμοί με τη SPF. Όπως μας εξηγεί ο Ισμαήλ Ασουνέ, εθνικός γραμματέας και επικεφαλής της αποστολής που ήρθε από το Παρίσι, η SPF προωθεί τις τοπικές συνεργασίες και όχι τη δημιουργία γραφείων της στο εξωτερικό. Παρομοίως, ένα μέρος των τροφίμων προέρχεται από τη Γαλλία, ενώ το υπόλοιπο μέρος αγοράζεται από την Ελλάδα.
Η αλληλέγγυα δράση αποτελεί πάθος για την πλειονότητα των μελών της συλλογικότητας. «Αφού εξασφαλιστεί η αρχική φιλοξενία και οι δράσεις επείγοντος χαρακτήρα (σίτιση, περίθαλψη), ασχολούμαστε με την ένταξη των προσφύγων στην κοινωνία», εξηγεί ο γραμματέας, Εδουάρδος Γεωργίου. Μεγάλη προσοχή δίνεται στα παιδιά. Το σαββατοκύριακο διοργανώνονται πρωινά «δημιουργικής απασχόλησης» και μονοήμερες αποδράσεις στην εξοχή.
Το πρωί, ξεκινάμε νωρίς για τη Μαλακάσα, προκειμένου να συμμετάσχουμε στη διανομή που οργανώνει η SPF και η Λαϊκή Αλληλεγγύη πριν από το μεσημεριανό φαγητό. Οι εθελοντές γεμίζουν συνεχώς τις τσάντες που προορίζονται για τους πρόσφυγες. Οι πρώτοι από τους δικαιούχους καταφθάνουν. Είναι νέοι μεταξύ 15 και 17 ετών. Συνοδεύονταν από έναν πρόσφυγα γύρω στα 50, ο οποίος δεν μας απευθύνει τον λόγο γιατί δεν γνωρίζει αγγλικά. Ο Καρίμ, ο γιος του, μας εξηγεί το ρόλο του καθενός: «Μπορούμε να σας βοηθήσουμε να οργανώσετε τη διανομή, αλλά πρέπει να μας επιτηρεί ο πατέρας μου. Έτσι, θα μας αποδεχτούν οι υπόλοιποι μετανάστες». Είμαστε όμως αρκετοί, δεν χρειάζεται βοήθεια. Κι άλλοι νέοι μας πλησιάζουν. «Χρειάζεται προσοχή», μας επισημαίνει ο συνομιλητής μας, «κάποιοι θα επιχειρήσουν να περάσουν δύο και τρεις φορές. Έπειτα, θα προσπαθήσουν να πουλήσουν τα τρόφιμα για να αγοράσουν ναρκωτικά».
Εντάσεις με την Τουρκία
Οι πρόσφυγες περιμένουν υπομονετικά στην ουρά, έχοντας στα χέρια τους τα κουπόνια από τη διοίκηση του κέντρου. Η Έλενα, η οποία επιβλέπει τη διανομή, έρχεται για να μας χαιρετίσει, εκπροσωπώντας όλους τους εργαζομένους του κέντρου της Μαλακάσας. Μας αφήνει αμέσως: καθώς γνωρίζει τους εθελοντές της Λαϊκής Αλληλεγγύης, ξέρει πως δεν θα υπάρξει κανένα πρόβλημα και πηγαίνει να συνεχίσει την εργασία της. Πολλά από τα παιδιά ζητούν κι άλλες καραμέλες. Ευτυχώς η SPF έχει φέρει παραπάνω από αρκετές.
Κάποιοι, πιο ηλικιωμένοι, έρχονται να καθίσουν στη σκιά μιας ελιάς. Πέρα από την άμεση χρησιμότητα τους, οι διανομές αυτές συνιστούν και ένα κοινωνικό γεγονός. Οι νέοι μπορούν εύκολα να πάνε στο διπλανό χωριό, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου από το κέντρο φιλοξενίας. Αλλά για τους γηραιότερους, ο κόσμος σταματάει συχνά στα όριά του. Αυθόρμητα αναρωτιόμαστε πώς τα κατάφεραν να φτάσουν ώς εδώ, όταν βλέπουμε τη δυσκολία με την οποία μετακινούνται.
Οι εντάσεις ανάμεσα στην Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες, ανεξέλεγκτες ροές προσφύγων. Σε αυτήν την περίπτωση, ακόμα και αν η αλληλεγγύη του ελληνικού λαού είναι υποδειγματική, ακόμη και αν η βοήθεια από οργανώσεις σαν την SPF είναι ανεκτίμητη, πώς θα είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί η απαραίτητη βοήθεια για όλους;