Πυρκαγιές στην Αυστραλία: Μια εποχή στην κόλαση

Κυριακή 19 Ιανουαρίου 2019. Στις πεδιάδες της Νότιας Νέας Ουαλίας, η θερμοκρασία φτάνει τους 47°C και ο ποταμός Ντάρλινγκ στεγνώνει ψυχομαχώντας σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση. Η κόκκινη γη της Αυστραλίας ραγίζει. Κάποιες στιγμές, ο ουρανός παίρνει χρώμα πορτοκαλί, οι αμμοθύελλες καταπίνουν ολόκληρες κωμοπόλεις, όπως τη Μιλντούρα, και τις βυθίζουν μέσα σε μια εξωγήινη νύχτα.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, από τη λεκάνη απορροής των ποταμών Μάρεϊ και Ντάρλινγκ, τον σιτοβολώνα της χώρας, ζούσε το ένα αγρόκτημα στα δύο. Οι περίοδοι ξηρασίας έδιναν τον ρυθμό στους αμπελώνες, τους οπωρώνες, τους βοσκοτόπους και τις βαμβακοκαλλιέργειες, που εκτείνονται σε ένα εκατομμύριο τετραγωνικά χιλιόμετρα (έκταση ίση με εκείνη της Αιγύπτου και επτάμιση φορές μεγαλύτερη της Ελλάδας), από την Βικτόρια ώς το Κουίνσλαντ. Όμως, στις αρχές του 2019, οι ακραίες θερμοκρασίες οδήγησαν σε πρωτοφανή εξάπλωση των γαλαζοπράσινων φυκιών. Εκατοντάδες χιλιάδες ψάρια, νεκρά από ασφυξία, επέπλεαν κάτω από τον ήλιο στα ποτάμια, θύματα του θανατηφόρου αφρού που εκλυόταν από τα κυανοβακτήρια Dolichospermum και Microcystis. Οι τοπικές κοινότητες επέρριψαν την ευθύνη για την οικοκτονία στην βιομηχανία τροφίμων (1). «Φοβάμαι ότι σήμερα ορισμένοι επιθυμούν να κάνουν πολιτική εκμεταλλευόμενοι αυτό το δράμα. (…) Πρόκειται για μία από τις συνέπειες της ξηρασίας, ένα ζήτημα που μας απασχολεί ιδιαίτερα και απέναντι στο οποίο η επαγρύπνησή μας δεν έχει μειωθεί διόλου», ανταπάντησε ο πρωθυπουργός Σκοτ Μόρισον (2).

Το κλιματικό αυτό φαινόμενο που ονομάστηκε «Angry Summer» («Θυμωμένο Καλοκαίρι») έπληξε για πρώτη φορά τη χώρα το 2012. Έκτοτε, ο «Μεγάλος Κακός» γίνεται ολοένα πιο επικίνδυνος. Επτά χρόνια αργότερα, για να περιγραφεί η σφοδρότητα του φαινομένου χρησιμοποιείται ο υπερθετικός: «Angriest Summer» («Το Πιο Θυμωμένο Καλοκαίρι») (3). Μέσα σε μόλις 90 ημέρες, έσπασαν 206 ρεκόρ ανόδου της θερμοκρασίας. Στις 24 Ιανουαρίου 2019, ο υδράργυρος ανέβηκε στους 49,5°C στην πόλη Πορτ Αγκούστα της Νότιας Αυστραλίας. «Αγαπώ μια χώρα που την καίει ο ήλιος», έγραφε το 1908 στο ποίημά της My Country η Ντοροθέα Μακέλαρ, εκφράζοντας τη γέννηση του πατριωτικού αισθήματος. «Μια γη με αχανείς πεδιάδες, ανώμαλες οροσειρές, ξηρασίες και καταρρακτώδεις βροχές. Αγαπώ τους μακρινούς ορίζοντές της.» Σήμερα, οι μετεωρολογικές συνθήκες εξουθενώνουν την «καστανοκόκκινη γη» που τόσο λάτρευε η ποιήτρια και αναστατώνουν τους ορίζοντές της.

Πώς αντέδρασε απέναντι στην υπερβολική άνοδο της θερμοκρασίας ο οργανισμός που είναι επιφορτισμένος με τη διαχείριση της λεκάνης απορροής; Τα συμπεράσματα της μελέτης που πραγματοποίησε καθ’ όλη τη διάρκεια του 2018 η Βασιλική Επιτροπή της Λεκάνης Μάρεϊ-Ντάρλινγκ τονίζουν την ανοχή που επιδεικνύουν οι αρχές απέναντι στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Παρ’ όλο που τα υγρά λιβάδια καίγονται από τον ήλιο, οι επενδυτές των τεράστιων αγροκτημάτων αγνοούν την απειλή. Εντελώς παράνομα, αντλούν μαζικά νερό από τον Ντάρλινγκ, αφήνοντας αφαιμαγμένη τη λεκάνη απορροής. Όπως σημειώνει η έκθεση, «ο καθορισμός των μεγίστων ποσοτήτων που μπορούν να αντληθούν από τους ποταμούς της λεκάνης πραγματοποιήθηκε με πολιτικά και όχι με επιστημονικά κριτήρια» (4). Τρία εκατομμύρια άτομα εξαρτώνται από αυτό το οικοσύστημα που αργοπεθαίνει. Πλέον, παρατηρείται έλλειψη πόσιμου νερού, ακόμα και στις γεωτρήσεις και στους ταμιευτήρες. Θα μετατραπούν άραγε οι αγρότες, οι οικογένειές τους και οι κοινότητες των Αβοριγίνων στους πρώτους κλιματικούς πρόσφυγες της Αυστραλίας;