Από τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα το 1950 μέχρι εκείνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περνώντας από τη Συνθήκη της Ρώμης και την Κοινή Αγορά, οι αρχιτέκτονες της Ευρώπης είχαν ως δηλωμένους εχθρούς τους τον προστατευτισμό και την εθνική κυριαρχία. Δεν θα πρέπει λοιπόν να μας προκαλεί έκπληξη ότι, ακόμα και σε μία περίοδο όπου η διεθνής οικονομία βρίσκεται σε ύφεση και η ανεργία εκτινάσσεται, η Ευρωπαϊκή Ένωση ατάραχη προετοιμάζει νέες διευρύνσεις (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία) και διαπραγματεύεται συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου (Μεξικό, Βιετνάμ). Βρόντηξε την πόρτα πίσω του το Ηνωμένο Βασίλειο; Δεν πειράζει, έρχονται τα Βαλκάνια. Κι αύριο, αν χρειαστεί, θα πει «καλημέρα Ουκρανία»!
Κανείς δεν μπορεί να πείσει έναν εμμονικό να δράσει ενάντια στη φύση του. Και η Ευρώπη έχει εμμονή με την οικοδόμηση μιας μεγάλης αγοράς. Χωρίς σύνορα, τελωνεία ή επιδοτήσεις. Χωρίς νέες εμπορικές συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, θα κατέρρεε. Είναι αυτό που ονομάζουμε «θεωρία του ποδηλάτου»: θα πρέπει να κάνουμε πετάλι προς όλο και περισσότερη ενσωμάτωση, αλλιώς θα έρθει η πτώση. Εδώ και καιρό, ο κόσμος που ονειρεύονται οι Βρυξέλλες μοιάζει σαν μια τεράστια ελαιώδη επιφάνεια, ομοιόμορφη, όπου φορτηγά με εμπορεύματα γλιστρούν υπό τους ήχους της Ωδής στη Χαρά.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τα λεγόμενα του Φιλ Χόγκαν, Ευρωπαίου Επιτρόπου για το εμπόριο. Εν μέσω της κρίσης του κορωνοϊού και ενώ οι περισσότεροι κάτοικοι της Ε.Ε. ζούσαν ακόμα περιορισμένοι, ενώ οι αμερικανοκινεζικές εντάσεις οξύνονταν και η Ουάσιγκτον σαρκάζοντας παραβίαζε την πλειονότητα των εμπορικών κανόνων τους οποίους είχε συνυπογράψει, ακούσαμε τις σκέψεις του για την παγκοσμιοποίηση. Οι οποίες συνοψίζονται στο εξής: δεν αλλάζουμε τίποτα, επιταχύνουμε. Κάποιες εταιρείες του υγειονομικού χώρου θα επαναπατριστούν στη Γηραιά Ήπειρο, πώς άλλωστε να γίνει αλλιώς; «Αλλά αυτό δεν είναι παρά η εξαίρεση», μας προειδοποιεί ο κύριος Χόγκαν (1). Και απευθυνόμενος σε όσους μιλούν για βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού και αποανάπτυξη, προειδοποιεί: «Το 2040, το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε απόσταση μικρότερη των πέντε ωρών από τη Βιρμανία (…). Μου φαίνεται προφανές ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα θελήσουν να επωφεληθούν από αυτό το μάννα δραστηριότητας. Το αντίθετο θα ήταν εντελώς ανόητο». Ξέρει, άλλωστε, με τι θα ασχοληθεί τους επόμενους μήνες: «Θα πρέπει να βαθύνουμε τις υπάρχουσες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου –υπάρχουν με περίπου 70 χώρες– και να προσπαθήσουμε να προχωρήσουμε και σε νέες».
Αυτήν την στιγμή, οι γραφομανείς διανοούμενοι και τα άρθρα στο dιαδίκτυο παρουσιάζουν άφθονα σχέδια για «την επόμενη μέρα». Είναι ποιητικά, πολυφωνικά, καλοκάγαθα, περίπλοκα, αλληλέγγυα και πολλά άλλα ωραία. Θα μείνουν, ωστόσο, φλύαρα όσο και άχρηστα, όσο δεν τα βάζουν με την αρχιτεκτονική μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης που στη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών κατέληξε να γίνει μια «παγκοσμιοποίηση σε μινιατούρα» (2). Αφού μπροστά στα μάτια της έγιναν κομμάτια τα εμπορικά πρότυπα που ονειρεύτηκε να επιβάλει σε ολόκληρο τον πλανήτη, λόγω του μεγέθους της αγοράς της, αγκιστρώνεται στον σεβασμό «κανόνων» που είναι και παρωχημένοι και επιβλαβείς. Διότι η πώληση Audi στη Βιρμανία παραμένει το μόνο ιδανικό της, το μοναδικό πολιτιστικό σχέδιο που μπόρεσε να συνδέσει με το όνομά της.