el | fr | en | +
Accéder au menu

Ισπανία: Ένα φίμωτρο για την οργή

Απαγόρευση οργάνωσης συγκεντρώσεων

Η Πλατφόρμα Αγώνα κατά των Εξώσεων (ΡΑΗ), που δημιουργήθηκε το 2009, με πρωτεργάτη την Άντα Κολάου -με την υποστήριξη του Podemos, εξελέγη δήμαρχος Βαρκελώνης τον Μάιο- οργανώνει την αντίσταση κατά των περίπου 180 εξώσεων που γίνονται κάθε μέρα στην Ισπανία. Για παράδειγμα, καλεί σε διαδηλώσεις την ημέρα που πρόκειται να επέμβουν οι δικαστικοί αντιπρόσωποι και, μάλιστα, με κάποια αποτελεσματικότητα. Από την 1η Ιουλίου, ωστόσο, αυτή η αλληλεγγύη εκθέτει όσους την επιδεικνύουν σε σημαντικά πρόστιμα, λόγω του «νόμου για την ασφάλεια των πολιτών», που ψηφίστηκε στο ισπανικό κοινοβούλιο στις 26 Μαρτίου. Κύριος στόχος; Η ποινικοποίηση της δράσης πολλών συλλογικοτήτων τέτοιου είδους, οι οποίες αντιτίθενται στα μέτρα λιτότητας.

Το κίνημα της 15ης Μαΐου και η κατάληψη των πλατειών στις μεγάλες πόλεις (1) προκάλεσε μεγάλο εκνευρισμό στην πιο σκληροπυρηνική πτέρυγα του ισπανικού πολιτικού κατεστημένου. Το Λαϊκό Κόμμα (ΡΡ, Δεξιά), το οποίο ήρθε στην εξουσία με τις εκλογές του Νοεμβρίου του 2011, πολύ σύντομα εξέφρασε τη φιλοδοξία του να υπαγάγει ορισμένες πλευρές της ελευθερίας τού συνέρχεσθαι σε πιο αυστηρή ρύθμιση. Στις 2 Οκτωβρίου 2012, η εκπρόσωπος της κυβέρνησης στην περιφέρεια της Μαδρίτης Κριστίνα Θιφουέντες πρότεινε να «εξορθολογιστεί» η χρήση των δημόσιων χώρων. Η γενική απεργία της 29ης Μαρτίου 2012 είχε ήδη πείσει διάφορα στελέχη του συντηρητικού χώρου για μια επείγουσα ανάγκη: τον σχεδιασμό, όπως το έθεσε ο Καταλανός πολιτικός Φελίπ Πουίγκ, «ενός νομικού συστήματος που θα κάνει τους διαδηλωτές να φοβούνται» (TV3, 3 Απριλίου 2012). Από την πλευρά του, ο Χόρχε Φερνάντεθ Ντίαθ, υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Ραχόι, δήλωνε -χωρίς να το αποδείξει- στις 11 Απριλίου 2012, ότι το «ποιοτικό άλμα» που καταγραφόταν στις πράξεις βίας δικαιολογούσε την αλλαγή του ποινικού κώδικα, καθώς αποκάλυπτε τον πραγματικό χαρακτήρα των διαδηλώσεων: μια μορφή τρομοκρατίας. Τρία χρόνια αργότερα, το όνειρό του έγινε πραγματικότητα (2).

Ο νέος νόμος –«νόμος-φίμωτρο» για όσους αντιτίθενται- καταγράφει μεθοδικά τις διάφορες μορφές διαμαρτυρίας του κοινωνικού κινήματος στην Ισπανία και… τις απαγορεύει. Καταλήψεις πλατειών, διανομή φυλλαδίων, αφισοκολλήσεις: τίποτα δεν γλυτώνει. «Ο νόμος-φίμωτρο καταδικάζει πρακτικές που άπτονται της θεμιτής άσκησης του δικαιώματος στη συγκέντρωση και στη διαδήλωση», επιχειρηματολογεί η ποινικολόγος Αναΐς Φρανκέσα. «Για παράδειγμα, η διαδήλωση μπροστά σε κάποιο κέντρο υγείας σάς εκθέτει σε πρόστιμο που μπορεί να φτάσει τις 600.000 ευρώ». Μία από τις πιο ανησυχητικές πτυχές του κειμένου, υπογραμμίζει η Φρανκέσα, έγκειται στο γεγονός ότι ορισμένες παραβάσεις του ποινικού κώδικα εμπίπτουν πλέον στο διοικητικό δίκαιο: «Κάτι τέτοιο επιτρέπει την παράκαμψη των εγγυήσεων που προβλέπει ο ποινικός κώδικας σε ό,τι αφορά το τεκμήριο αθωότητας, το δικαίωμα στην υπεράσπιση, τη δίκαιη δίκη κτλ.».

Οι ασάφειες του κειμένου επιτείνουν την ανησυχία. Οι έννοιες που χρησιμοποιούνται είναι αόριστες, ανοικτές σε κάθε είδους ερμηνεία. Για παράδειγμα, πώς να οριστεί η «αντικειμενικά επικίνδυνη συμπεριφορά που δύναται εύλογα να επηρεάσει την ασφάλεια των πολιτών»; Καμία διευκρίνιση δεν δίνεται, ενώ η νομική «αρχή της σαφήνειας» προβλέπει ότι τα κείμενα των νόμων πρέπει να είναι επαρκώς κατανοητά «ώστε ο καθένας να μπορεί να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του με τρόπο που να συμμορφώνεται», όπως απαιτεί το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους νόμους που περιορίζουν την ελευθερία έκφρασης.

Εξάλλου, το κείμενο τιμωρεί τη διάδοση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καλεσμάτων για διαδήλωση. Για παράδειγμα, ένας πολίτης που ενημερώνει στο Facebook ή στο Twitter για κάποια συγκέντρωση, διατρέχει πλέον τον κίνδυνο να βρεθεί κατηγορούμενος εάν στη συγκέντρωση διαπραχθούν αδικήματα. Επίσης, οι οργανώσεις στις οποίες ανήκουν τα άτομα που κατηγορούνται για ταραχές, θα μπορούν να τιμωρούνται με πρόστιμα που κυμαίνονται από 600 μέχρι 30.000 ευρώ. Πρόκειται για πρωτοφανές πλήγμα στην αρχή της προσωποποίησης της ποινής, σύμφωνα με την οποία «κανείς δεν δύναται να τιμωρηθεί παρά μόνο για τις δικές του πράξεις».

Η μεταρρύθμιση του ποινικού κώδικα μετατρέπει την αντίσταση σε επίθεση: μια ειρηνική ενέργεια, όπως η καθιστική διαμαρτυρία, ισοδυναμεί πλέον με επίθεση κατά των εκπροσώπων της αστυνομικής αρχής. Τέλος, και χωρίς η παρουσίαση να είναι εξαντλητική, αξίζει να αναφερθεί η εισαγωγή «μόνιμης και κυλιόμενης» φυλάκισης: μια μορφή ισόβιας κάθειρξης που δεν λέγεται με το όνομά της, σε μια χώρα όπου ισχύει ήδη ανώτατη ποινή 40 χρόνων κάθειρξης. Πρόκειται για μέτρο που αντίκειται στο άρθρο 25 του ισπανικού Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο «η στέρηση της ελευθερίας και τα μέτρα ασφάλειας πρέπει να ευνοούν την επανεκπαίδευση και την κοινωνική επανένταξη».

Φοροδιαφυγή και διαφθορά στο απυρόβλητο

Όμως, ας μην υπάρχει ανησυχία: οι κάτοχοι περιουσιών που αποκτήθηκαν με παράνομα μέσα μπορούν να κοιμούνται τον ύπνο του δικαίου. Όχι μόνο ο νέος ποινικός κώδικας δεν προβλέπει αυστηρότερες ποινές για τα εγκλήματα διαφθοράς -πραγματική μάστιγα στην Ισπανία- αλλά μειώνει και τις ποινές για όσους δημόσιους υπαλλήλους καταδικάζονται για κατάχρηση. Ίδια ατιμωρησία και για τις επιχειρήσεις: για να θεωρηθεί ότι υπάρχει φορολογική απάτη, θα πρέπει πλέον το επίμαχο ποσό να υπερβαίνει τις 120.000 ευρώ ετησίως. Εξάλλου, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα μπορούν να χρηματοδοτούν τα πολιτικά κόμματα με την προϋπόθεση ότι οι δωρεές δεν θα ξεπερνούν το μικροποσό των… 500.000 ευρώ.

Σε τέτοιες συνθήκες, ο Λουίς Μπάρθενας, πρώην ταμίας του ΡΡ, δεν θα πρέπει καν να ανησυχεί. Αυτός που έγινε το σύμβολο της διαφθοράς στην Ισπανία, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της υπόθεσης Gürtel (3), η οποία συνταράσσει το κόμμα: κατηγορείται για φορολογική απάτη, για ξέπλυμα χρήματος, για πλαστογραφία εγγράφων, για υπεξαίρεση και για απόπειρα επηρεασμού δικαστηρίου. Αλλά, παρά τις επιδόσεις του και τα αστρονομικά ποσά που εμφανίζονται στις λογιστικές εγγραφές, οι οποίες αποτελούν κόλαφο, ο Μπάρθενας δεν κινδυνεύει πλέον να καταδικαστεί με τον νέο νόμο: καμία από τις συναλλαγές που πραγματοποίησε δεν ξεπερνούσε τα 500.000 ευρώ…

Σε όλα αυτά προστίθενται η νομιμοποίηση της άμεσης επαναπροώθησης μεταναστών προς το μαροκινό έδαφος, η έλλειψη σοβαρής έρευνας για τα εγκλήματα της δικτατορίας του Φράνκο ή, ακόμη, η ακύρωση της αρχής της οικουμενικής δικαιοσύνης, η οποία επιτρέπει τη δίωξη για εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί στο εξωτερικό. Ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης Νιλς Μούιζνιεκς έκρινε τον νόμο «εξαιρετικά προβληματικό» (4). Η Human Rights Watch και ο ΟΗΕ εξέφρασαν την ανησυχία τους μπροστά στα πλήγματα που δέχονται τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ισπανία. Χωρίς το παραμικρό αποτέλεσμα.

Cecilia Valdez

Δημοσιογράφος
Χάρης Λογοθέτης

(1Βλ. Raúl Guillén, «Alchimistes de la Puerta del Sol», «Le Monde diplomatique», Ιούλιος 2011.

(2Μία από τις ρυθμίσεις αυτές, η οποία προβλέπει την επαναπροώθηση μεταναστών στους συνοριακούς σταθμούς των ισπανικών θυλάκων στην Αφρική Θέουτα και Μελίγια, τέθηκε σε ισχύ την 1η Απριλίου 2015.

(3Από το όνομα του επιχειρηματία Φρανσίσκο Κορέα, το οποίο σημαίνει «ζώνη», στα γερμανικά Gürtel.

(4Αναφέρεται στο «20N: Defiende tus derechos, defiende tu justicia», δελτίο Τύπου της συλλογικότητας No Somos Delito, 13 Νοεμβρίου 2014.

Μοιραστείτε το άρθρο